Bisphenol A (BPA) (2,2-bis (4-hydroxyphenyl) propane; BPA) là một hợp chất hữu cơ tổng hợp, thuộc nhóm các dẫn xuất diphenylmethane và bisphenol, được sử dụng từ những năm 1950, trong bao bì thực phẩm, vật liệu công nghiệp (như lớp phủ bên trong lon nhựa thực phẩm, giấy nhiệt – biên lai bán hàng, bình sữa trẻ em, …), chất trám răng và các sản phẩm vệ sinh cá nhân. Con người tiếp xúc với BPA thông qua da, đường hô hấp và hệ tiêu hóa. Nó hòa tan kém trong nước và hòa tan trong dung môi hữu cơ. Nhiệt độ cao gây ra sự giải phóng BPA. Năm 2015, ước tính có khoảng 4 triệu tấn hóa chất BPA được sử dụng để sản xuất nhựa polycarbonate, trở thành một trong những loại hóa chất được sản xuất nhiều nhất trên toàn thế giới. BPA được hấp thụ sẽ chuyển hóa ở gan, với thời gian bán hủy là 6 giờ và được bài tiết qua nước tiểu trong 24 giờ. BPA phá vỡ các con đường nội tiết, có thể tích lũy trong các mô khác nhau. Liên minh châu Âu và Canada đã cấm sử dụng BPA trong bình sữa trẻ em. Nhiều nhà nghiên cứu đã chứng minh tác động của BPA đối với sự phát triển, trao đổi chất của con người và khả năng sinh sản.
BPA đã được thử nghiệm như một estrogen nhân tạo đã có từ đầu những năm 1930. Diethylstilbestrol (DES), một hợp chất có cấu trúc tương tự, được sử dụng làm thuốc estrogen tổng hợp ở phụ nữ và động vật cho đến khi nó bị cấm vào những năm 1970, do nguy cơ gây ung thư. Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy BPA có tác động đến khả năng sinh sản của con người và chịu trách nhiệm cho các bệnh lý sinh sản, ví dụ, hội chứng bất sản tinh hoàn, tinh hoàn ẩn, ung thư và giảm khả năng sinh sản ở nam giới và mất nang trứng ở nữ. Năm 2017 Cơ quan Hóa chất Châu Âu đã liệt kê BPA là một chất gây lo ngại rất cao bởi BPA có thể gây ra những rối loạn nội tiết.

Vô sinh ở phụ nữ là kết quả của các yếu tố khác nhau, môi trường, nội tiết, lối sống và cả các vấn đề về thể chất, và ngày nay có thể đạt tới 30% trên toàn thế giới. Các yếu tố môi trường gây ra sự tiếp xúc với các hóa chất gây rối loạn nội tiết, có thể bắt chước hoặc ngăn chặn hoạt động nội tiết của estrogen nội sinh và ảnh hưởng đến sinh sản. BPA là một xenoestrogen, thể hiện tính chất bắt chước estrogen, giống như hormone, vì sự giống nhau của các nhóm phenol trên cả BPA và estradiol, cho phép phân tử tổng hợp này kích hoạt các con đường estrogen trong cơ thể. BPA đã được tìm thấy để liên kết với các thụ thể estrogen (ER), ERα và ERβ, nhưng nó hoạt động kém hơn estradiol. BPA không chỉ là chất điều hoà thụ thể estrogen chọn lọc (SERM) mà còn là chất đồng vận một phần của ER. BPA dường như cũng ngăn cản việc sản xuất E2. Những thay đổi này được tìm thấy ở người mắc các bệnh như: hội chứng buồng trứng đa nang và lạc nội mạc tử cung. Các nghiên cứu trên động vật cho thấy tác động tiêu cực của BPA đối với khả năng sinh sản của nữ giới: gây ra stress oxy hóa, tăng tổn thương DNA và thay đổi trạng thái biến đổi biểu sinh trong noãn bào. BPA ảnh hưởng đến sự trưởng thành của noãn bào. Phụ nữ vô sinh có nồng độ BPA huyết thanh cao hơn so với phụ nữ có khả năng sinh sản. Ngoài ra, trong những nghiên cứu thực nghiệm trên chuột, BPA cũng có tác động đến hình thái và chức năng của ống dẫn trứng; giảm khả năng thụ thai ở tử cung; kích hoạt sự hình thành các tổn thương tăng sinh.

Đối với nam giới, BPA làm gián đoạn quá trình sinh tinh trùng. BPA có thể liên kết với thụ thể androgen (AR) và hoạt động như chất đối kháng của androgen khi mức độ cao. Hơn nữa, BPA đã được tìm thấy có ảnh hưởng đến sự hình thành tế bào Leydig, bao gồm ảnh hưởng đến biểu hiện 17α-hydroxylase / 17,20 lyase và aromatase và can thiệp vào liên kết thụ thể LH. Trong số các cặp vợ chồng cần điều trị vô sinh, ở 98% bệnh nhân, BPA được tìm thấy trong các mẫu nước tiểu và mức độ của nó tương quan nghịch với số lượng và khả năng vận động của tinh trùng. BPA in vitro cũng có liên quan đến việc giảm dự trữ tinh trùng và hoạt động của ty thể. Tỷ lệ apoptosis của các tế bào Sertoli cũng cao hơn được ghi nhận. Ngoài ra, BPA là chất độc làm thay đổi quá trình chuyển hóa năng lượng. Phơi nhiễm BPA có liên quan đến việc giảm hoạt động của hệ thống chống oxy hóa, dẫn đến stress oxy hóa, nguyên nhân phổ biến nhất gây tổn hại cho tinh trùng. Điều đáng chú ý là việc tiếp xúc với BPA cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng tình dục của nam giới, chất lượng phôi. Ngoài ra, nhiều bất thường ở bộ phận sinh dục có thể xảy ra ở những bé trai sinh ra từ cha mẹ tiếp xúc với BPA.

Ảnh hưởng của phơi nhiễm BPA đến khả năng sinh sản, được nghiên cứu bởi nhiều tác giả khác nhau, phụ thuộc vào thiết kế nghiên cứu, thời gian, liều lượng, lộ trình tiếp xúc với BPA và các đối tượng được kiểm tra, bên cạnh đó có những hạn chế nhất định về nghiên cứu trên người. Tuy nhiên, việc cung cấp thêm nhiều kiến ​​thức về tác dụng của BPA có thể góp phần giảm sử dụng và do đó làm giảm tác động của nó đối với khả năng sinh sản, hệ thống sinh sản và phát triển của con người.

Nguồn: The Impact of Bisphenol A on Fertility, Reproductive System, and Development: A Review of the Literature. NCBI. doi: 10.1155/2019/4068717

Từ khóa: Bisphenol A, khả năng sinh sản, hệ thống sinh sản.