Theo một báo cáo mới, việc điều trị bằng liều cao methotrexate cho những trường hợp nghi ngờ thai ngoài tử cung ở tam cá nguyệt đầu, trong trường hợp thai có khả năng sống, có thể gây dị tật thai nhi trầm trọng và chết thai. Đây là một chủ đề vốn ít được xem xét nghiên cứu.

Trưởng nhóm nghiên cứu, bác sĩ Yaron Finkelstein, bác sĩ cấp cứu đồng thời là dược sĩ lâm sàng và nhà độc chất học lâm sàng, phát biểu với Reuters Health: “Hiện tượng này đã bị quá nhiều người bỏ sót. Methotrexate đã được sử dụng đến nay hơn 50 năm trong Sản Phụ khoa, và chỉ có 3 báo cáo ca riêng lẻ trong y văn trước đây”, bác sĩ Finkelstein nói thêm. “Chưa từng có bất cứ nghiên cứu nào tìm hiểu về hiện tượng này, dù methotrexate được sử dụng rất rộng rãi.”

Trong Tạp chí Sản Phụ khoa Hoa Kỳ tháng 12, Bác sĩ Finkelstein và cộng sự ghi chú rằng chẩn đoán ban đầu của thai ngoài tử cung có thể không chính xác đến 40% trường hợp.

Do việc sử dụng methotrexate để chấm dứt những thai kì như vậy đang có chiều hướng tăng lên, “có thể nhận thấy rằng hiện tượng này có lẽ không hiếm, và dường như không được báo cáo đầy đủ trong y văn hiện nay, do vậy không được các cơ quan quản lý và các hội chuyên môn đánh giá đúng”.

Nhóm nghiên cứu đã xem xét  lại 8 ca được báo cáo ở 3 Trung Tâm Dịch Vụ Thông Tin về Quái thai học khác nhau từ năm 2002 đến năm 2010: Chương trình Motherisk của Bệnh viện dành do Trẻ Bệnh; Dịch vụ Thông tin Quái thai học California của Đại học California, San Diego; và Dịch vụ Thông tin Phơi nhiễm Thai kì của bang Connecticut ở Tây Hartford.

4 ca được chẩn đoán ban đầu tại khoa cấp cứu và các ca còn lại bởi các bác sĩ Sản phụ khoa.

Chỉ có một trẻ được sinh sống, vào 37 tuần, sau khi mẹ được sử dụng 50mg methotrexate khi thai 5 tuần tuổi. Bé sinh ra bị dị tật nghiêm trọng bao gồm tứ chứng Fallot, hẹp động mạch phổi, thận đơn độc, và dị tật xương, cần phải phẫu thuật nhiều lần.

Một trẻ khác, sinh từ người mẹ đã được dùng 2 liều methotrexate 50mg lúc thai 6 tuần tuổi, bị lưu lúc 30 tuần tuổi, với tứ chứng Fallot, một thận dị dạng, và một động mạch rốn đơn độc.

3 thai phụ sẩy thai vào 1 đến 2 tuần sau khi dùng methotrexate, và 3 người phải chịu phá thai ngoại khoa theo lời khuyên của bác sĩ. Trong 2 ca phải phá thai đó, các tác giả ghi chú, “các bác sĩ cho biết họ khuyên như vậy vì lo sợ sẽ nảy sinh những phản ứng từ phía pháp y trước kết cục xấu của thai kì”.

Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng đến một nửa số thai ngoài tử cung cần được khám 4 lần hoặc hơn để xác định hoặc để loại trừ chẩn đoán. “Ngay cả với bác sĩ giỏi nhất, việc đưa ra chẩn đoán cũng khó khăn và phức tạp,” Bác sĩ Finkelstein nói.

Ông nói thêm: “Tôi nghĩ cần phải nghiên cứu vấn đề này một cách hệ thống hơn, nhưng nhóm nghiên cứu của chúng tôi cảm thấy rất rõ rằng còn có nhiều ca khác ngoài 8 ca này, đơn giản là do những ca đó không báo cáo với chúng tôi hoặc với cơ quan quản lý.”

Bác sĩ Kenneth Barnhart, giáo sư Sản phụ khoa của Đại học thuộc Hệ Thống Y khoa Pennsylvania tin rằng vấn đề này đã không được báo cáo đầy đủ. Theo ông, những trường hợp như vậy thường không được báo cáo do 2 nguyên nhân. “Thứ nhất, không ai thích công bố những kết quả xấu của họ, và thứ hai, nó ít khi xảy ra nhiều lần đối với cá nhân mỗi nhà lâm sàng, vì vậy họ không cảm thấy cần thiết phải báo cáo nó, họ nghĩ rằng đó chỉ là một trong những sự kiện rất, rất hiếm.”

Ông nói rằng cần có những công cụ chẩn đoán tốt hơn để xác định hoặc loại trừ chẩn đoán thai ngoài tử cung. Trong thời gian chờ đợi đến lúc đó, ông và các cộng sự đề nghị các phụ nữ nghi ngờ thai ngoài tử cung sau lần siêu âm đầu tiên nên được siêu âm thêm một lần khác. Các bệnh nhân ổn định cũng có thể được nhập viện để quan sát và theo dõi beta-hCG.

“Nhiều phụ nữ tử vong vì thai ngoài tử cung bởi vì chúng ta đã không đưa ra đúng chẩn đoán,” Bác sĩ Barnhart nói. Hiện tại có lẽ đã đến lúc “lùi lại” từ cách điều trị tấn công như trước giờ.

“Có lẽ không nên dùng methotrexate cho bệnh nhân vào lần khám đầu tiên. Nên theo dõi theo một cách nào đó để loại trừ khả năng thai có thể sống trước khi dùng hóa trị liệu.”

Bác sĩ Finkelstein và cộng sự kết luận: “Nên tìm các cơ chế  báo cáo hiệu quả, không nhằm mục đích trừng phạt để xác định thái độ đúng đối với hiện tượng này và để cải thiện độ chính xác của chẩn đoán trong quá trình chăm sóc bệnh nhân trong thai ngoài tử cung ở giai đoạn sớm.”

Nguồn: http://bit.ly/viUWEp - Am J Obstet Gynecol 2011;205:533.e1-533.e3.

BS Nguyễn Thị Ngọc Nhân