CNSH. Dương Thị Ngọc Nữ, IVFMD Tân Bình

Giới thiệu:
Sử dụng phôi khảm sau xét nghiệm di truyền tiền làm tổ (preimplantation genetic testing for aneuploidy – PGT-A) đang là vấn đề gây ra nhiều tranh cãi. Nhiều nghiên cứu đã báo cáo có trẻ sinh sống khỏe mạnh sau chuyển phôi khảm. Tiền sử bệnh nhân và tỷ lệ khảm cần được cân nhắc khi xác định phôi khảm có phù hợp để chuyển hay không. Phôi khảm được cho là không bị ảnh hưởng bởi tuổi mẹ vì chúng là sản phẩm do sai sót trong quá trình phân chia tế bào sau thụ tinh. Sử dụng kỹ thuật giải trình tự gene thế hệ mới (NGS), khoảng 10-20% kết quả PGT-A được phân loại là khảm. Qúa trình sinh thiết, số lượng tế bào thu nhận, vị trí sinh thiết và chu kỳ trữ - rã lặp lại có thể ảnh hưởng đến tình trạng khảm của phôi, tuy nhiên chúng chưa được nghiên cứu nhiều. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm mục đích xác định ảnh hưởng của quá trình trữ - rã lặp lại, số lượng tế bào thu nhận và sự tiếp xúc laser đến mức độ khảm của phôi tiền làm tổ.

Vật liệu và phương pháp:
Nghiên cứu đoàn hệ hồi cứu từ năm 2019 đến năm 2023 với tổng 145 chu kỳ. PGT-A dựa trên NGS được thực hiện sau khi nuôi cấy đến giai đoạn phôi nang. Sinh thiết phôi sử dụng phương pháp “pulling” kết hợp laser. Màng ZP được mở bằng laser ở khoảng nhiệt gây hại tối thiểu cho tế bào (xung 300 µs). Khuếch đại toàn bộ bộ gene bằng bộ kit Veriseq PGS và giải trình tự gene (Illumina). Sự hiện diện của thể khảm được xác định khi có 20%-80% tế bào bất thường, <20% tế bào bất thường là phôi nguyên bội, >80% tế bào bất thường là phôi lệch bội.
Các đặc điểm của bệnh nhân (tuổi mẹ và tuổi cha, số chu kỳ chọc hút trứng, nồng độ hormone AMH, phương pháp kích thích buồng trứng, chất lượng phôi nang và ngày trữ lạnh (ngày 5/6)) của nhóm sinh thiết thông thường (đối chứng) được so sánh với nhóm rã sinh thiết (thawed biopsy - TB). Nhóm đối chứng (119 bệnh nhân, 304 phôi nang) và nhóm TB (26 bệnh nhân, 72 phôi nang) được phân thành 3 loại theo kết quả NGS (nguyên bội, khảm và lệch bội), đồng thời so sánh số lượng tế bào thu nhận (từ 3 đến 12) và số lần bắn laser (từ 2 đến 15) cho từng loại. Sau đó, so sánh ảnh hưởng của sự khác biệt về số lượng tế bào được thu nhận và số lần bắn laser đến kết quả NGS ở nhóm đối chứng và nhóm TB.
 
Kết quả:
Tuổi mẹ và số chu kỳ chọc hút trứng ở nhóm đối chứng cao hơn nhóm TB (ít nhất P <0,005). Tương tự, nồng độ hormone AMH ở nhóm TB cao hơn ở nhóm đối chứng (P <0,01). Chất lượng phôi nang kém ở nhóm TB thấp hơn so với nhóm đối chứng (P < 0,01). Nghiên cứu này không cho thấy bất kỳ sự khác biệt đáng kể nào về số lượng tế bào thu nhận và số lần bắn laser cho từng trường hợp trong nhóm đối chứng hoặc nhóm TB. Nhóm TB có tỷ lệ khảm nhiễm sắc thể cao hơn đáng kể so với nhóm đối chứng. Cả số lượng tế bào thu nhận cũng như số lần bắn laser đều không ảnh hưởng đến tỷ lệ khảm nhiễm sắc thể. Tuy nhiên, quá trình trữ - rã lặp lại đã làm tăng sự xuất hiện thể khảm của phôi.

Thảo luận:
 Lý do tiềm ẩn cho sự xuất hiện tỷ lệ khảm cao hơn ở nhóm TB có thể xảy ra trong quá trình đông lạnh phôi nang. Cụ thể, tỷ lệ khảm được phát hiện có thể do DNA giải phóng từ chu trình chết theo chương trình (apoptosis). Tỷ lệ apoptosis khác nhau giữa phôi nguyên bội, khảm và lệch bội, trong đó phôi lệch bội biểu hiện mức độ apoptosis cao hơn. Trong nghiên cứu này, một số tế bào của phôi nang có thể đã bị tổn thương trong quá trình trữ - rã lặp lại nhưng không thay đổi chất lượng phôi, do đó DNA được giải phóng có thể ảnh hưởng đến kết quả NGS. Bên cạnh đó, các yếu tố ngoại lai khác có thể ảnh hưởng trong quá trình ly giải tế bào, chất ức chế phản ứng PCR…loại trừ những yếu tố tiềm ẩn này là rất khó khăn. Dù vậy, nhiều nghiên cứu đã báo cáo sự ra đời của những em bé khỏe mạnh từ phôi nang trữ - rã lặp lại và sinh thiết trước chuyển phôi, do đó các chu kỳ trữ - rã lặp lại không được coi là yếu tố tiêu cực khi đánh giá sự phù hợp của phôi để chuyển hoặc sinh thiết.
Kết luận:
Nghiên cứu này cho thấy rằng các chu kỳ trữ - rã lặp lại làm tăng tỷ lệ xuất hiện thể khảm, nhưng vẫn có thể sử dụng phôi khảm để chuyển. Nghiên cứu nhấn mạnh rằng nếu thất bại chuyển phôi nhiều lần, PGT-A có thể được thực hiện bằng cách sử dụng phôi trữ, thực hiện sinh thiết phôi và sau đó trữ lạnh lại các phôi nang nguyên bội để sử dụng sau này. Ngay cả trong trường hợp kết quả NGS không thuyết phục, vẫn có thể thực hiện sinh thiết lại.
 
Nguồn: Takeuchi, K., Kuwatsuru, Y., Kuroki, Y., Fukumoto, Y., Tokudome, M., Moewaki, H., ... & Mizobe, Y. (2024). Effect of freeze-thawing, cell collection, and laser irradiation cycles on mosaicism occurrence in preimplantation genetic testing for aneuploidy. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology.

Từ khóa: phôi khảm, giải trình gen tự thế hệ mới (NGS), xét nghiệm di truyền tiền làm tổ, rã sinh thiết