ThS. Nguyễn Thị Thu Thảo - IVFMD Bình Dương
 
Tỷ lệ thừa cân và béo phì đã gia tăng trên toàn cầu trong vài thập kỷ qua ở cả nam giới và phụ nữ, cả người lớn và trẻ em. Béo phì là một yếu tố nguy cơ độc lập của vô số bệnh (ví dụ như tiểu đường tuýp 2, rối loạn lipid máu, tăng huyết áp, bệnh mạch vành) và tử vong. Béo phì cũng gây ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh sản và làm tăng nguy cơ vô sinh. Các nghiên cứu dịch tễ học đã chứng minh rằng chỉ số khối cơ thể (body mass index - BMI) tăng có liên quan đến khả năng đáp ứng của buồng trứng thấp hơn, số lượng noãn thu được và chất lượng noãn thấp hơn, đồng thời tỷ lệ làm tổ, thai lâm sàng và sinh sống thấp hơn.
 
Béo phì được WHO định nghĩa là tình trạng tích tụ mỡ bất thường hoặc quá mức có thể làm suy giảm sức khỏe. Mặc dù BMI là một chỉ số đơn giản và thường được sử dụng để đánh giá béo phì nhưng độ chính xác của nó bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố gây nhiễu, chẳng hạn như khối lượng cơ thể không có mỡ, giới tính và tuổi tác. Việc phân loại sai bệnh béo phì là phổ biến và có thể dẫn đến đánh giá thấp các nguy cơ sức khỏe như hội chứng chuyển hóa. Do đó, các phương pháp định lượng thành phần cơ thể con người đã được phát triển. Phép đo hấp thụ tia X kép (Dual X-ray absorptiometry - DXA) là một phương pháp được chấp nhận rộng rãi để đánh giá thành phần cơ thể (ví dụ: mật độ xương, khối lượng mỡ, khối lượng không có mỡ), cho thấy sự nhất quán cao với MRI và CT và được coi là kỹ thuật tham khảo cho đánh giá thành phần cơ thể trong nhiều nghiên cứu. Tuy nhiên, DXA cũng có một số nhược điểm như giá thành cao, kích thước lớn, đòi hỏi nhân viên có chuyên môn và khiến người được thực hiện phương pháp này tiếp xúc với bức xạ, điều này đã hạn chế việc sử dụng phương pháp này. Bên cạnh đó, các thiết bị phân tích trở kháng điện sinh học (Bioelectrical impedance analysis - BIA) sử dụng dòng điện vô hại để đánh giá thành phần cơ thể con người bằng cách đo điện trở và trở kháng, đồng thời đưa ra dự đoán bằng các thuật toán tích hợp của nó. BIA đã chứng minh sự phù hợp tốt với DXA về khối lượng mỡ và khối lượng không có mỡ, đặc biệt ở nhóm dân số có chỉ số BMI bình thường. Các nghiên cứu cho thấy BIA có thể được sử dụng thay thế cho DXA để đánh giá thành phần cơ thể do tính an toàn, chi phí thấp, tiện lợi, khả năng tái tạo và hiệu quả. Hiện nay, các thiết bị BIA được sử dụng rộng rãi trong thực hành lâm sàng, y tế công cộng và nghiên cứu. Với việc áp dụng BIA, dựa trên dân số của Khảo sát kiểm tra sức khỏe và dinh dưỡng quốc gia (National Health and Nutrition Examination Survey - NHANES) tại Hoa Kỳ, Zhu và cộng sự đã phát triển các giá trị giới hạn cho tỷ lệ mỡ cơ thể (percentage of body fat - %BF) bằng cách xác định nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa tương đương với các giới hạn BMI khác nhau. Ngưỡng giới hạn cho %BF ở phụ nữ được đặt là 24%, 31%, 37% và 43%, tương ứng với các giá trị BMI lần lượt là 18,5, 25, 30 và 35 kg/m².
 
Với phân loại %BF này, việc phân loại sai cân nặng giữa BMI và %BF đã được báo cáo và phụ nữ có nhiều khả năng có nguy cơ bị đánh giá thấp về thừa cân hoặc béo phì theo tiêu chí BMI. Vì vậy, khái niệm béo phì có cân nặng bình thường (normal weight obesity - NWO) đã được phát triển, được định nghĩa là chỉ số BMI bình thường nhưng %BF cao. Hiện nay, tác động của NWO đối với khả năng sinh sản của phụ nữ vẫn chưa được biết rõ. Do đó, nghiên cứu này nhằm mục đích đánh giá mối liên quan giữa %BF và kết quả sinh sản ở những phụ nữ thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm (in vitro fertilization - IVF) có BMI bình thường.

Nghiên cứu đã thu thập và so sánh hồi cứu các thông số lâm sàng giữa phụ nữ IVF thiếu cân, cân nặng bình thường và thừa cân theo %BF. Tổng cộng có 469 phụ nữ được đưa vào nghiên cứu này và được phân loại thành %BF thấp, %BF bình thường và %BF cao. Nghiên cứu tiến hành đánh giá mối liên quan của %BF với các thông số dự trữ buồng trứng, kết quả IVF và kết quả mang thai sớm. Sau đó, nghiên cứu phân tích giới hạn ở phụ nữ trẻ và những người vô sinh do yếu tố ống dẫn trứng.
 
Kết quả cho thấy có khoảng 32,2% phụ nữ có BMI bình thường bị phân loại sai theo %BF, với 16,4% có %BF thấp và 15,8% có %BF cao. Nhóm %BF cao có số lượng nang noãn thứ cấp đầu chu kỳ (antral follicle count - AFC) thấp hơn đáng kể so với nhóm %BF bình thường và AFC cho thấy xu hướng giảm khi %BF tăng. Về các thông số dự trữ buồng trứng còn lại, nhóm %BF cao có giá trị thấp hơn một chút so với nhóm bình thường và nhóm thấp, tuy nhiên sự khác biệt không đáng kể. Ngoài ra, không có sự khác biệt đáng kể về các thông số kết quả IVF giữa các nhóm. Bên cạnh đó, trong phân tích ở phụ nữ có độ tuổi 20-35, nhóm %BF cao cũng có số lượng phôi ngày 3 chất lượng tốt thấp hơn đáng kể so với nhóm %BF bình thường. Trong phân tích ở những phụ nữ thực hiện IVF vô sinh do yếu tố ống dẫn trứng, sự khác biệt cũng được quan sát thấy ở các kết quả IVF khác. Những phụ nữ có %BF cao có số lượng noãn thu được, noãn được thụ tinh và phôi phân chia thấp hơn đáng kể. Hơn nữa, AFC và số lượng noãn thu được, noãn được thụ tinh, phôi phân chia và phôi ngày 3 chất lượng tốt có xu hướng giảm đáng kể khi %BF tăng ở cả ba nhóm. Đối với kết quả mang thai sớm, so với nhóm %BF thấp và nhóm %BF bình thường, nhóm %BF cao có tỷ lệ làm tổ, tỷ lệ thai sinh hóa và tỷ lệ thai lâm sàng thấp hơn, nhưng sự khác biệt không đáng kể.
Nghiên cứu cho thấy rằng việc phân loại cân nặng bình thường theo BMI có thể không chính xác theo %BF và NWO có liên quan đến kết quả sinh sản bất lợi. Giảm mỡ cơ thể có thể có lợi cho khả năng sinh sản ở phụ nữ có chỉ số BMI bình thường. Cần nhiều nghiên cứu hơn để xác nhận thêm những phát hiện của nghiên cứu này.
 
Tài liệu tham khảo: Yangcheng Yao, Wenjuan Liu, Xiqian Zhang và cộng sự. Normal weight obesity is associated with lower AFC and adverse IVF outcomes. Front Endocrinol (Lausanne). 2024.

Từ khóa: Chỉ số khối cơ thể, tỷ lệ mỡ cơ thể, béo phì có cân nặng bình thường, số lượng nang noãn thứ cấp đầu chu kỳ, kết quả sinh sản.