KS CNSH. Nông Thị Hoài
Bệnh viện Đại học Y Dược Buôn Ma Thuột
 
Trong những năm gần đây, vi nhựa (microplastics – MPs) đã trở thành một mối quan tâm toàn cầu vì khả năng xâm nhập và tích lũy trong cơ thể con người, với các báo cáo cho thấy chúng có mặt trong máu, nhau thai, phổi, sữa mẹ, dịch nang buồng trứng và cả tinh hoàn. Tuy nhiên, dữ liệu về sự hiện diện của vi nhựa trong tinh dịch người còn rất hạn chế. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm xác định sự tồn tại của vi nhựa trong tinh dịch, đặc điểm hình thái và thành phần polymer, đồng thời đánh giá mối liên hệ tiềm năng giữa vi nhựa và các chỉ số chất lượng tinh trùng.

45 mẫu tinh dịch từ những người đàn ông đến khám tại trung tâm sinh sản được thu thập và phân tích. Quy trình loại bỏ tạp chất hữu cơ bằng enzyme tiêu hóa kết hợp xử lý hóa học được áp dụng trước khi lọc qua màng polycarbonate. Sau đó, các hạt vi nhựa được nhận diện bằng phương pháp hiển vi điện tử quét (SEM) và quang phổ hồng ngoại biến đổi Fourier (µ-FTIR). Chất lượng tinh trùng được đánh giá theo tiêu chuẩn WHO 2010, bao gồm mật độ, tổng số tinh trùng, độ di động, hình dạng bình thường, pH và thể tích tinh dịch.

Kết quả nghiên cứu cho thấy vi nhựa được phát hiện trong 34 trên 45 mẫu (77,6%). Mật độ dao động rộng từ 0 đến 340 hạt/mL, với trung bình 17,3 ± 42,0 hạt/mL. Kích thước hạt trải rộng từ 20,3µm đến 189,7µm trong đó hơn 57% có đường kính dưới 50µm. Hình thái chủ yếu là dạng mảnh hoặc mảnh sợi bất định, ít gặp dạng hạt tròn. Phân tích polymer cho thấy phổ biến nhất là polyethylene terephthalate (PET 35,9%), kế đến là butadiene rubber (26,4%), chlorinated polyethylene (12,2%) và một số loại khác với tần suất thấp hơn.
Khi đối chiếu với các chỉ số tinh dịch, nhóm mẫu có phát hiện PET cho thấy xu hướng giảm tỷ lệ tinh trùng di động tiến tới (20,6% ± 12,8%) so với nhóm không có PET (34,9% ± 15,9%), với giá trị p = 0,056 (gần đạt mức ý nghĩa thống kê). Không tìm thấy mối liên hệ rõ rệt giữa sự hiện diện của vi nhựa với mật độ, tổng số tinh trùng hay hình dạng bình thường.

Đây là bằng chứng trực tiếp đầu tiên cho thấy vi nhựa hiện diện trong tinh dịch người với tỷ lệ phát hiện cao, phản ánh mức độ phơi nhiễm trong môi trường sống hàng ngày. Đặc biệt, việc PET một loại nhựa phổ biến trong bao bì thực phẩm và đồ uống chiếm tỉ lệ cao nhất đặt ra lo ngại lớn về nguồn phơi nhiễm thường xuyên. Kết quả gợi ý rằng vi nhựa, đặc biệt là PET, có thể ảnh hưởng đến chức năng tinh trùng thông qua việc làm suy giảm khả năng di chuyển tiến tới, một yếu tố then chốt cho thụ tinh tự nhiên cũng như hỗ trợ sinh sản.
Tuy nhiên, do cỡ mẫu còn nhỏ và tính chất quan sát, nghiên cứu chưa đủ để xác nhận mối quan hệ nhân quả. Nhiều cơ chế tiềm năng được giả thuyết, bao gồm stress oxy hóa, tổn thương DNA tinh trùng và tác động gián tiếp qua rối loạn nội tiết. Các nghiên cứu sâu hơn với quy mô lớn, thiết kế tiến cứu và tích hợp phân tích phân tử là cần thiết để khẳng định tác động của vi nhựa đến sức khỏe sinh sản nam giới.

Nghiên cứu này khẳng định sự hiện diện phổ biến của vi nhựa trong tinh dịch người, với bằng chứng sơ bộ về mối liên hệ giữa một số loại polymer (như PET) và suy giảm vận động tinh trùng. Đây là tín hiệu cảnh báo quan trọng về một nguy cơ môi trường mới nổi, có thể góp phần vào tình trạng suy giảm khả năng sinh sản nam giới trên toàn cầu.
 
Nguồn: Yi Guo, Mengxun Rong, Yuping Fan, Xiaoming Teng, Liping Jin, Yan Zhao, 2025.
The Presence of Microplastics in Human Semen and Their Associations with Semen Quality