CNSH. Nguyễn Thị Minh Phượng – IVFMD Tân Bình

Khả năng tương thích di truyền là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng tới sự thụ tinh và phát triển sau đó, điều này được xác đinh bởi các gen kháng nguyên bạch cầu người (Human leucocyte antigen – HLA). Các gen này có vai trò mã hóa các glycoprotein bề mặt liên quan đến sự trình diện kháng nguyên cho tế bào T, điều hòa các phản ứng miễn dịch. Ở người, sự giống nhau HLA ở bố mẹ được nhận thấy ảnh hưởng tiêu cực đến sự thành công của thai kỳ và suy giảm miễn dịch ở con cái. Trong đường sinh sản ở nữ giới (female reproductive tract – FRT), hoạt động của tinh trùng bị ảnh hưởng bởi sự tương hợp HLA ở bạn đời.
 
Trong hệ miễn dịch, các globulin miễn dịch hay còn được gọi là kháng thể là các glycoprotein lớn nhận biết kháng nguyên ngoại lai và kích hoạt hệ miễn dịch loại bỏ chúng. Các glycoprotein này được cấu tạo bởi bốn chuỗi polypeptide: hai chuỗi nhẹ (IgL) và hai chuỗi nặng (IgH). Hoạt động chức năng của kháng thể được xác định bởi cấu trúc và tính hằng định (isotype) của chuỗi nặng, dựa vào đó chia thành năm nhóm: IgM, IgD, IgG, IgA hoặc IgE. Các globulin miễn dịch này thường có trong FRT và cũng xuất hiện trên tinh trùng, điều này chỉ ra rằng sự biến dị di truyền có vai trò quan trọng trong sự lựa chọn trong FRT. Các nghiên cứu tìm thất một số phân tử bề mặt tinh trùng phục vụ cho sự nhận diện HLA trong đường sinh sản của nữ giới. Sự tương hợp HLA không phụ thuộc vào toàn bộ gen, cũng như các eplet (cấu hình nhỏ axit amin ở các vị trí có thể tiếp cận với kháng thể của phân tử HLA). Nói chung, các tổ hợp alen HLA có số lượng eplet không tương thích thấp được cho là có tương thích về mặt miễn dịch cao hơn do đó các đặc điểm của alen HLA có thể cung cấp thông tin đáng tin cậy về khả năng tương thích sinh học của đối tác.
 
Trong nghiên cứu này, vai trò của các eplet HLA và globulin miễn dịch cho lựa chọn tinh trùng trong FRT được đánh giá, bên cạnh đó kiểm tra khả năng tương thích của giao tử có được quy định bởi sự tương hợp về globulin miễn dịch hay không và trả lời được câu hỏi biện pháp di truyền dựa trên HLA có dự đoán khả năng sống sót của tinh trùng trong đường sinh sản ở nữ giới hay không.
 
Nghiên cứu được thực hiện tại bệnh viện North Karelia Central, Phần Lan, chia làm hai nhóm: nhóm đầu tiên, mẫu tinh trùng của 8 nam giới được tiếp xúc với dịch nang của 10 phụ nữ, trong khi đó nhóm còn lại mẫu tinh trùng được xúc với chất nhầy cổ tử cung của 9 phụ nữ. Sau quá trình xử lý mẫu tinh trùng được tiếp xúc tỷ lệ 1:1 với dịch nang và chất nhầy cổ tử cung (37°C, 5 giờ), mẫu được thực hiện các xét nghiệm về khả năng sống của tinh trùng.
 
Một số kết quả thu nhận được:

• Khả năng sống của tinh trùng có tương quan thuận với sự khác biệt của các eplet HLA trong dịch nang, không tìm thấy trong chất nhầy cổ cung. Phát hiện này đi ngược lại quan điểm của các nghiên cứu trước đó.
• Sự khác biệt về IgH được nhận thấy có ảnh hưởng tích cực đến khả năng tồn tại của tinh trùng trong chất nhầy cổ tử cung.
• Số lượng alen HLA khác nhau có thể là yếu tố dẫn đến sự khác biệt giữa các eplet HLA trong cả hai nhóm và có thể dự đoán về sự khác biệt của IgH trong chất nhầy cổ tử cung.

Đường sinh sản của nữ giới rất dễ bị tổn thương bởi sự xâm nhập của nhiều loại mầm bệnh trong quá trình thụ tinh. Tinh trùng được coi là một tế bào lạ, vì vậy có thể là mục tiêu của hệ thống miễn dịch. Sự tương hợp HLA cao đã được chứng minh là có liên quan tới xác suất thất bại thụ tinh, những tinh trùng có sự khác biệt về HLA có thể khiến hệ miễn dịch của phụ nữ hoạt động mạnh mẽ hơn, đây có thể được coi là một “cổng” chọn lọc tinh trùng của FRT.
 
Từ nghiên cứu này ta có thể thấy tinh trùng từ những nam giới khác biệt về mặt miễn dịch (HLA eplet và IgH) có khả năng tồn tại trong dịch tiết FRT cao hơn. Tuy nhiên vẫn cần thêm các nghiên cứu sâu hơn để làm rõ các cơ chế phân tử về sự sống sót có chọn lọc của tinh trùng khác biệt về mặt miễn dịch trong FRT.
 
Nguồn: Magris, M., Jokiniemi, A., Kuusipalo, L., Ritari, J., Koskela, S., Partanen, J., & Kekäläinen, J. (2021). Structural dissimilarity of partners’ immune genes increases sperm viability in women’s reproductive tract. Journal of Evolutionary Biology.
 

Từ khóa: Sự khác biệt về cấu trúc các gene miễn dịch tăng khả năng sống sót của tinh trùng trong đường sinh sản nữ giới