CNSH. Nguyễn Như Quỳnh – IVF Vạn Hạnh

Tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (intracytoplasmic sperm injection – ICSI) là một phương pháp hiệu quả trong hỗ trợ sinh sản, đặc biệt đối với các trường hợp vô sinh do yếu tố nam. Tỉ lệ thụ tinh trung bình trong các chu kì ICSI là 70% và thất bại thụ tinh hoàn toàn chiếm khoảng 3% số chu kì điều trị. Suy giảm khả năng hoạt hoá noãn là nguyên nhân cơ bản gây thất bại thụ tinh. Hiện tại, có 3 phương pháp hỗ trợ hoạt hoá noãn là cơ học, điện và hoá học. Trong đó, hoạt hoá noãn nhân tạo sử dụng hoá chất là phương pháp thường được áp dụng nhất trong thụ tinh trong ống nghiệm (in vitro fertilization – IVF), sử dụng các chất kích thích Ca²⁺ như ionomycin, calcimycin, và strontium chloride (SrCl₂). Quá trình này tạo ra một đợt tăng đột biến hoặc các đợt dao động của nồng độ Ca²⁺ trong tế bào chất. Trong phương pháp AOA cổ điển – chỉ sử dụng một chất kích thích Ca²⁺ – tỉ lệ thụ tinh tăng ở nhóm đối tượng có tiền sử thất bại thụ tinh hoàn toàn. Tuy nhiên, phương pháp này không thực sự mang lại hiệu quả cho tất cả đối tượng bệnh nhân.
 
Trong nghiên cứu này, nhóm tác giả thực hiện một nghiên cứu trước-sau nhằm đánh giá hiệu quả của phương pháp AOA mới trên một trường hợp bệnh nhân có tiền sử thất bại thụ tinh nhiều lần mặc dù có áp dụng AOA cổ điển. Phương pháp AOA mới gồm hai chất kích thích tín hiệu canxi là SrCl₂ (nồng độ 10 mmol/L) và ionomycin (nồng độ 10 mmol/L). Môi trường được chuẩn bị một ngày trước khi chọc hút noãn, giọt môi trường được phủ dầu, cân bằng ở nhiệt độ 37^OC, 6% CO_2, 5% O₂.
 
Đối tượng nghiên cứu là cặp vợ chồng (vợ 32 tuổi, và chồng 33 tuổi) có 10 năm vô sinh nguyên phát và thất bại thụ tinh nhiều lần. Trước khi được áp dụng phương pháp AOA mới, bệnh nhân đã thất bại một chu kì bơm tinh trùng vào buồng tử cung và 3 chu kì IVF. Trong 3 chu kì IVF này, 40 noãn đã được chọc hút và tạo phôi bằng phương pháp IVF cổ điển, ICSI và ICSI kết hợp AOA cổ điển sử dụng SrCl₂. Tuy nhiên, không noãn nào được ghi nhận là thụ tinh bình thường.
 
Trong chu kì đầu tiên thực hiện cùng nhóm nghiên cứu, bệnh nhân chọc hút được 16 noãn, trong đó có 13 noãn trưởng thành. Sau khi tiêm tinh trùng vào bào tương noãn, những noãn trưởng thành này được chia thành 3 nhóm tương ứng với 3 tác nhân kích thích Ca²⁺. Cụ thể như sau:
          - Nhóm 1: hoạt hoá với SrCl₂  trong vòng 1 giờ ngay sau khi ICSI (n = 4 noãn)
              - Nhóm 2: hoạt hoá với ionomycin trong vòng 10 phút sau 1 giờ kể từ khi ICSI (n = 5 noãn)
          - Nhóm 3: hoạt hoá kết hợp SrCl₂ và ionomycin, cụ thể 1 giờ sau khi ICSI, noãn được hoạt hoá bằng SrCl₂ trong vòng 1 giờ, sau đó hoạt hoá bằng ionomycin trong vòng 10 phút (n = 4 noãn)
 
Vào ngày kiểm tra thụ tinh, ở nhóm hoạt hoá bằng SrCl₂ không có noãn nào thụ tinh. Tuy nhiên, 1 trong 5 noãn hoạt hoá bằng ionomycin có thụ tinh nhưng đến ngày 3 phôi đã bị huỷ do chất lượng phôi kém, không thể sử dụng. Điều đáng chú ý là ở nhóm được hoạt hoá kết hợp SrCl₂ và ionomycin, 2 trong 4 noãn đã thụ tinh, phát triển thành phôi chất lượng trung bình và trữ lại. Hai phôi này sau đó được rã để chuyển cho bệnh nhân. Tuy nhiên, kết quả thai không như mong muốn.
 
Ở chu kì điều trị sau đó, bệnh nhân chọc hút được 14 noãn trưởng thành. Lần này, sau khi tiêm tinh trùng vào bào tương noãn, noãn được chia thành 2 nhóm:
          - Nhóm 1: hoạt hoá bằng ionomycin (n = 7 noãn)
          - Nhóm 2: hoạt hoá bằng SrCl₂ kết hợp ionomycin (n = 7 noãn)
 
Vào ngày kiểm tra thụ tinh, 1 noãn ở nhóm 1 được thụ tinh và phát triển thành phôi ngày 3 với chất lượng trung bình. Ở nhóm 2, có 5 trong 7 noãn thụ tinh, đến ngày 3, ghi nhận có 5 phôi, trong đó có 2 phôi chất lượng tốt và 3 phôi chất lượng trung bình. Tất cả 5 phôi này được trữ lại ở giai đoạn ngày 3. Trong chu kì kinh nguyệt tiếp theo, bệnh nhân được chuyển 2 phôi chất lượng tốt. 13 ngày sau khi chuyển phôi, nồng độ hCG huyết thanh của bệnh nhân là 922,62 mIU/mL. 32 ngày sau chuyển phôi, túi thai có tim thai được ghi nhận. Xuyên suốt thai kì không ghi nhận bất kì biến chứng gì và em bé khoẻ mạnh đã chào đời.
 
SrCl₂ được sử dụng rộng rãi nhằm hạn chế nguy cơ thất bại thụ tinh. Tuy nhiên, trong nghiên cứu này, SrCl₂ không thực sự hiệu quả trong nhiều chu kì điều trị. Mặc dù trên mô hình chuột, SrCl₂ là phương pháp hỗ trợ hoạt hoá hiệu quả nhất, tuy nhiên ở người, hiệu quả của SrCl₂ vẫn còn nhiều tranh cãi. SrCl₂ cảm ứng đợt sóng Ca²⁺ kéo dài ở noãn chuột và hỗ trợ quá trình phát triển của phôi. Tuy nhiên ở người, SrCl₂ lại gây đợt tăng nồng độ Ca²⁺ nhẹ và từ từ. Sự khác biệt giữa nồng độ adenosine triphosphate (ATP) có thể là nguyên nhân dẫn đến phản ứng khác nhau giữa chúng. Vì vậy, số lượng tín hiệu Ca²⁺ mà SrCl₂ tạo ra không đạt đến ngưỡng tối thiểu đủ để hoạt hoá noãn ở người.
 
Nhằm tối đa khả năng cảm ứng Ca²⁺ , nhóm tác giả đã giới thiệu chất kích thích Ca²⁺ khác là Ca²⁺ ionophore, có khả năng gắn kết với Ca²⁺ ngoại bào, tạo điều kiện cho sự xâm nhập và hình thành một tín hiệu Ca²⁺ nội bào kéo dài. Ca²⁺ ionophore bao gồm ionomycin và calcimycin. Trong đó, ionomycin hiệu quả hơn calcimycin trong việc kích thích tăng Ca²⁺ với biên độ và diện tích lớn hơn đáng kể. Kết quả nghiên cứu cho thấy kết hợp ionomycin và SrCl₂ mang lại hiệu quả hơn so với khi chỉ dùng SrCl₂.
 
Như vậy, nghiên cứu này đã cho thấy hiệu quả và tiềm năng ứng dụng của phương pháp hỗ trợ hoạt hoá noãn mới với kết hợp 2 chất kích thích Ca²⁺ là SrCl₂ và ionomycin ở những trường hợp thất bại thụ tinh nhiều lần trong các chu kì điều trị trước đó.

Nguồn tham khảo: Gao Y, Yang D, Fang Y, Wang X, Li D. Live birth following an innovative artificial oocyte activation protocol using double calcium stimulators. Chinese Medical Journal. 2023 Sep 5;136(17):2101-3.
 
 
           

Từ khóa: thất bại thụ tinh, hỗ trợ hoạt hoá noãn nhân tạo, strontium chloride, ionomycin.