CNSH. Trần Hồ Khánh Duyên
Bệnh viện Đại Học Y Dược Buôn Ma Thuột
 
Trong thụ tinh ống nghiệm (IVF), việc lựa chọn phôi có tiềm năng phát triển tốt nhất là yếu tố quan trọng quyết định thành công của chu kỳ điều trị. Xét nghiệm di truyền tiền làm tổ dạng lệch bội (Preimplantation Genetic Testing for Aneuploidy - PGT-A) thường được sử dụng để sàng lọc các bất thường nhiễm sắc thể ở phôi, giúp tăng tỷ lệ mang thai khỏe mạnh. Tuy nhiên, việc đánh giá và xử lý các trường hợp phôi có bất thường cấu trúc nhỏ hay còn gọi lệch bội đoạn (segmental aneuploidy - SA) vẫn còn nhiều tranh luận. Lệch bội đoạn là tình trạng một đoạn nhiễm sắc thể bị mất (deletion) hoặc lặp (duplication). Xét nghiệm di truyền tiền làm tổ dạng lệch bội (PGT-A) có thể phát hiện SA lớn hơn 10 Mb, nhưng ý nghĩa lâm sàng của chúng thường khó xác định do thiếu thông tin kiểu hình. Nhiều phòng lab PGT-A xem SA là bất thường và không khuyến nghị chuyển phôi, nhưng một số nghiên cứu cho thấy SA có thể do khảm (mosaic) hoặc lỗi kỹ thuật, dẫn đến kết quả không chính xác. Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá khả năng mang thai và sinh con khỏe mạnh từ phôi có kết quả lệch bội đoạn không khảm (non-mosaic segmental aneuploid- NM-SA).

Nghiên cứu hồi cứu 25 chu kỳ chuyển phôi trữ có phôi NM-SA từ 3/2021–4/2024. Phôi được sinh thiết lá nuôi và xét nghiệm bằng: Giải trình tự gen thế hệ mới (Next-Generation Sequencing – NGS), sử dụng tính đa hình đơn nucleotide (single nucleotide polymorphism-SNP) hoặc lai so sánh bộ gen (array Comparative Genomic Hybridization – aCGH). SA được phân loại là NM nếu copy number <1,2 (mất đoạn) hoặc >2,8 (lặp đoạn). Kết quả chính: tỷ lệ sinh sống, chẩn đoán tiền sản (chọc ối/sinh thiết gai nhau).
Kết quả cho thấy:

• Tỷ lệ sinh sống (live birth rate - LBR): 24% (6/25 phôi), trong đó 4 trường hợp từ phôi lặp đoạn, 2 từ phôi mất đoạn.

• Chẩn đoán tiền sản: 3/6 thai kỳ được kiểm tra đều cho kết quả bình thường.

• So sánh với phôi khác:

  • NM-SA có LBR cao hơn phôi lệch bội toàn bộ nhiễm sắc thể

  • NM-SA có LBR thấp hơn phôi SA khảm, nhưng tương đương nhóm SA khảm mức độ cao (>40%).

• Không có trường hợp nào SA được xác nhận ở thai nhi, cho thấy PGT-A có thể dương tính giả.

Có thể thấy, phôi NM-SA vẫn có khả năng tạo thai kỳ bình thường, dù thấp hơn phôi SA khảm. SA lớn (>10 Mb) thường dẫn đến phôi không phát triển thay vì gây bệnh ở trẻ sinh ra. Kết quả dương tính giả có thể do lỗi kỹ thuật (khuếch đại DNA) hoặc khảm thật sự trong phôi. Phôi lặp đoạn có tiên lượng tốt hơn phôi mất đoạn, nhưng cần nghiên cứu thêm.

Phôi NM-SA vẫn có giá trị trong điều trị IVF, đặc biệt với bệnh nhân không có phôi nguyên bội. Cần tư vấn kỹ để bệnh nhân hiểu rủi ro và lựa chọn phôi phù hợp.

Nguồn: Besser A, Weidenbaum E, Buldo-Licciardi J, McCaffrey C, Grifo J, Blakemore J. Healthy live births achieved from embryos diagnosed as non-mosaic segmental aneuploid. J Assist Reprod Genet. 2024 Dec;41(12):3379-3385. doi: 10.1007/s10815-024-03282-8. Epub 2024 Oct 10. PMID: 39384706; PMCID: PMC11707125.