CVPH. Liên Mỹ Dinh – IVFMD SIH Bệnh viện Phụ sản Quốc tế Sài Gòn
 
Theo thống kê hiện nay, tỉ lệ vô sinh chiếm 17,5% dân số thế giới, trong đó vô sinh nam chiếm khoảng 50% trong tất cả các trường hợp vô sinh. Tuy nhiên, hiện tại vẫn chưa có phương pháp điều trị cho hầu hết các nam giới vô sinh. Đánh giá về vô sinh nam thường bao gồm tiền sử bệnh, khám sức khỏe (khám tinh hoàn và siêu âm), phân tích tinh dịch và đánh giá nồng độ hormone kích thích nang trứng (follice stimulating hormone - FSH), inhibin B, hormone hoàng thể (luteinizing hormone - LH) và testosterone trong huyết thanh. Nồng độ hormone kháng müllerian (AMH) trong huyết thanh hiếm khi được đưa vào đánh giá. Ngược lại, xét nghiệm này lại được chỉ định thường quy ở phụ nữ nhằm hỗ trợ chẩn đoán hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) và suy buồng trứng sớm (POI). Ở thai nhi nam, AMH chịu trách nhiệm cho sự thoái triển của ống Müllerian trong tam cá nguyệt đầu tiên và do đó rất quan trọng đối với sự biệt hóa giới tính bình thường ở nam giới. AMH được tổng hợp bởi các tế bào Sertoli chưa trưởng thành của thai nhi và giai đoạn khi sinh. Sự tiết AMH tăng đáng kể trong giai đoạn minipuberty (2-6 tháng đầu sau sinh), duy trì ở mức cao và sau đó giảm trong quá trình dậy thì. Ở nam giới trưởng thành, vai trò của AMH chưa được mô tả rõ. Tuy nhiên, nồng độ AMH huyết thanh được chứng minh có liên quan đến chức năng tế bào Sertoli và các dấu hiệu khác của quá trình sinh tinh. Chỉ có một vài nghiên cứu điều tra mối liên quan giữa nồng độ AMH huyết thanh và chất lượng tinh dịch ở nam giới vô sinh, và hầu hết các nghiên cứu đều có kết quả mâu thuẫn. Trong nghiên cứu này, tác giả muốn làm rõ mối liên quan giữa nồng độ AMH huyết thanh và chất lượng tinh dịch trong một nhóm nam giới vô sinh.
 
400 nam giới vô sinh được mời thăm khám sàng lọc đủ điều kiện để tham gia nghiên cứu. Tiêu chí loại trừ: nam giới mắc các bệnh lý đi kèm nghiêm trọng (đái tháo đường, ung thư hoặc bệnh tự miễn). Nồng độ AMH huyết thanh được xác định bằng xét nghiệm miễn dịch nhạy. Thực hiện tinh dịch đồ xác định mật độ tinh, khả năng di động (A,B,C %) và hình dạng tinh trùng. Kích thước tinh hoàn được đánh giá bằng máy đo và tính ra kích thước trung bình của 2 tinh hoàn. Điểm số siêu âm tinh hoàn được đánh giá bằng siêu âm và trong những trường hợp có sự khác biệt về bên, điểm số cao nhất sẽ được lấy.
 
Một số kết quả ghi nhận được
400 nam giới đã được sàng lọc và tham gia nghiên cứu với bước đầu là phân tích các đặc điểm nền cơ bản (tuổi, BMI, tiền sử vô sinh, tình trạng giãn tĩnh mạch thừng tinh, kích thước tinh hoàn, …). Tất cả người tham gia được phân tầng theo nồng độ AMH huyết thanh trong các tứ phân vị (Q1–Q4). Nam giới ở tứ phân vị thấp nhất có mật độ tinh trùng thấp hơn và có độ tuổi trung bình cao nhất (10⁶/mL) (Q1: 8,0; Q2: 10,4; Q3: 11,0; Q4: 13,0), tổng số tinh trùng (10⁶) (Q1: 29,1; Q2: 38,2; Q3: 44,4; Q4: 55,7), khả năng di động của tinh trùng (%) (Q1: 41; Q2: 57; Q3: 50; Q4: 53) và khả năng di động tiến tới (%) (Q1: 31; Q2: 44; Q3: 35; Q4: 40) so với các tứ phân vị khác. Hơn nữa, nam giới có mật độ tinh trùng <2 triệu/mL có nồng độ AMH huyết thanh thấp hơn so với nam giới có mật độ 2–16x10⁶/mL và >16x10⁶/mL (lần lượt là 31 pmol/L; 38 pmol/L; 43 pmol/L). Nam giới có tinh trùng di động <20% có nồng độ AMH huyết thanh thấp hơn so với nam giới có tinh trùng di động chiếm 20%–42% và >42% (lần lượt là 31 pmol/L; 43 pmol/L; 39 pmol/L). Tương tự như vậy, tiền sử vô sinh và tỷ lệ mắc giãn tĩnh mạch thừng tinh, tinh hoàn ẩn và điểm số siêu âm tinh hoàn không khác nhau giữa các nhóm, tuy nhiên, nam giới trong Q1 có xu hướng có kích thước tinh hoàn trung bình nhỏ hơn.
 
Mối liên hệ giữa nồng độ AMH huyết thanh và số lượng tinh trùng cho thấy mức AMH là dấu hiệu của chức năng tế bào Sertoli. Những người đàn ông vô sinh có mật độ, tổng số lượng tinh trùng, khả năng di động, khả năng di động tiến tới và tổng số tinh trùng hình thái bình thường thấp có nồng độ AMH trong huyết thanh thấp hơn đáng kể so với những nam giới có các thông số tinh trùng cao hơn, cho thấy nồng độ AMH trong huyết thanh thấp là một dấu hiệu tiên lượng về chất lượng tinh dịch kém ở những người đàn ông vô sinh. Có sự chồng chéo đáng kể giữa các nhóm, do đó nồng độ AMH trong huyết thanh không thể được sử dụng để chẩn đoán những bệnh nhân có chất lượng tinh dịch suy giảm nghiêm trọng, mặc dù tác giả nghiên cứu tin rằng chúng có thể được sử dụng để xác định những người đàn ông phù hợp hơn với các tác nhân kích thích để cải thiện quá trình sinh tinh.
 
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên quan giữa nồng độ AMH huyết thanh và các yếu tố nguy cơ mắc bệnh tim mạch (Cardiovascular - CVD) ở nam giới và CVD, tiểu đường tuýp 2 và xơ vữa động mạch ở nữ giới. Vì nồng độ AMH huyết thanh là dấu hiệu của dự trữ buồng trứng, giảm dần theo tuổi tác, nên người ta cho rằng nồng độ AMH huyết thanh có thể phản ánh tình trạng lão hóa động mạch, do đó liên kết nồng độ AMH huyết thanh với xơ vữa động mạch và CVD ở phụ nữ. Trong nghiên cứu này, không tìm thấy mối liên quan giữa BMI và nồng độ AMH huyết thanh, nhưng mối liên quan với tuổi tác phù hợp với mối liên quan giữa nồng độ AMH huyết thanh thấp và suy giảm chức năng tế bào Leydig, được minh họa bằng nồng độ testosterone huyết thanh thấp hơn và tỷ lệ testosterone: LH.
 
Nam giới vô sinh không rõ nguyên nhân có sự khác biệt lớn giữa các cá nhân và trong cá nhân về chất lượng tinh dịch, và tác giả đề xuất rằng nồng độ hormone sinh sản (AMH kết hợp với FSH, LH, inhibin B, testosterone) và phân tích tinh dịch, có thể được sử dụng để phân biệt bệnh sinh lý của vô sinh nam không rõ nguyên nhân. Theo đó, các phương pháp điều trị cụ thể trong tương lai, ví dụ như các phương pháp được thiết kế để hỗ trợ chức năng tế bào Sertoli, tế bào Leydig, tế bào mầm hoặc tế bào biểu mô sinh sản bị suy giảm, sẽ là một lựa chọn.
 
Một hạn chế của nghiên cứu này là đã không nghiên cứu các dấu hiệu khác của chức năng tế bào Sertoli và tế bào Leydig như nồng độ FSH huyết thanh, inhibin B, LH, testosterone và peptide giống insulin 3 (insulin-like peptide 3), vì điều này sẽ có ích để phân biệt kiểu hình nội tiết ở nồng độ AMH huyết thanh thấp và cao.
 
Tóm lại, nghiên cứu này đã chỉ ra rằng nồng độ AMH huyết thanh thấp là dấu hiệu của tình trạng sản xuất tinh trùng bị suy yếu ở một nhóm nam giới vô sinh, có thể có liên quan về mặt lâm sàng. Nồng độ AMH huyết thanh có thể cung cấp thông tin chi tiết về chức năng tuyến sinh dục và khả năng của tế bào Sertoli ở nam giới vô sinh, và các nghiên cứu trong tương lai cần được tiến hành để nghiên cứu sâu hơn về vấn đề này.
 
 Nguồn: Holt, R., Yahyavi, S. K., Wall-Gremstrup, G., Jorsal, M. J., Toft, F. B., Jørgensen, N., ... & Jensen, M. B. (2024). Low-serum antimüllerian hormone is linked with poor semen quality in infertile men screened for participation in a randomized controlled trial. Fertility and Sterility.

Từ khóa: AMH, vô sinh nam, chất lượng tinh dịch.