BS Lê Tiểu My – BV Mỹ Đức

 
Coronavirus mới rất dễ lây, ngay cả bệnh nhân hoặc nhân viên y tế nhiễm virus không triệu chứng cũng có thể là một con đường lây truyền. Siêu âm là một phần không thể thiếu trong sản phụ khoa. Bệnh nhân và người làm siêu âm sẽ có yếu tố nguy cơ lây nhiễm cao do không thể giữ khoảng cách được khuyến cáo trong quá trình thực hiện. Do đó, cần phải thực hiện tất cả các biện pháp phòng ngừa có thể.
 

Hai nguyên tắc chính của an toàn siêu âm trong dịch COVID-19 là (1) phòng ngừa sự lây lan của virus và (2) bảo vệ nhân viên y tế.
 
CHUẨN BỊ VÀ LÀM SẠCH PHÒNG SIÊU ÂM:
(thích hợp cho siêu âm thường quy trong mùa dịch COVID-19)
+        Virus gây hội chứng hô hấp cấp – SARS (bao gồm cả COVID – 19) tồn tại trên bề mặt vật thể từ 48 – 96 giờ. Cần làm sạch phòng siêu âm mỗi buổi sáng tất cả các thiết bị bằng chất khử trùng mức độ thấp thích hợp, bao gồm màn hình siêu âm, bàn phím và chuột máy tính, con lăn, giá đỡ đầu dò, hộp đựng gel, tay nắm cửa ra vào, cửa tủ, công tắc đèn, bề mặt kệ, …
+        Hạn chế tối thiểu số đầu dò kết nối với máy, thường chỉ để một đầu dò ngả bụng và một đầu dò ngả âm đạo, tất cả các đầu dò khác nên để trong một tủ kín an toàn, sạch sẽ.
+        Bỏ tất cả những phụ kiện không cần thiết trong phòng siêu âm, hoặc để trong tủ.
+        Thay thế ghế bọc vải bằng ghế có bề mặt cứng có thể lau chùi được.
+        Nếu có thể, thay thế tất cả các loại vải giặt lại, chẳng hạn như khăn, vỏ gối và tấm trải giường, bằng vỏ bọc dùng một lần.
+        Đầu dò siêu âm và dây cáp phải được làm sạch (với dung dịch khử khuẩn mức độ thấp) vào mỗi buổi sáng và nên được thực hiện sau mỗi lần siêu âm.
+        Giường bệnh nhân hoặc ghế dài nên được lau bằng dung dịch khử khuẩn mức độ thấp, sau đó trải giấy phủ dùng một lần.
+        Bỏ giấy phủ dùng một lần bằng tay đeo găng, gấp lại và xử lý ngay khi kết thúc mỗi lần siêu âm.
+        Đảm bảo rằng các bề mặt thường chạm vào (ví dụ: bàn phím, dây và màn hình) của máy siêu âm được làm sạch hoàn toàn sau mỗi lần thực hiện.
+        Cuối ngày, đeo hai đôi găng tay khi xử lý vải, để vào thùng chứa thích hợp, không giũ vải. Lau lại các thiết bị lần cuối bằng dung dịch khử khuẩn mức độ thấp, sau đó rửa tay trong vòng 20 giây.

Làm sạch đầu dò và các thiết bị trong phòng siêu âm với dung dịch khử khuẩn mức độ thấp sau mỗi ca bệnh và theo hướng dẫn của cơ sở y tế địa phương.
 
LÀM SẠCH PHÒNG SIÊU ÂM SAU KHI THỰC HIỆN MỘT CA NGHI NHIỄM HOẶC XÁC ĐỊNH NHIỄM COVID – 19:
SARS coronavirus, MERS coronavirus và ncoV có thể tồn tại trên bề mặt vật thể như kim loại, thủy tinh hoặc nhựa, trong tối đa 9 ngày, nhưng có thể bị bất hoạt một cách hiệu quả bằng quy trình khử trùng bề mặt với dung dịch chứa 62 - 71% ethanol, 0,5% hydro peroxide hoặc 0,1% natri hypochlorite trong vòng 1 phút. Các chất khử khuẩn khác thường được sử dụng bao gồm benzalkonium cloride 0.05 – 0.2% (Clinell ^TM) hoặc chlorhexidine digluconate 0.02%. 

Kiểm soát thời gian tiếp xúc khi làm sạch các thiết bị.
Do thông tin về COVID-19 chưa đầy đủ, nên khuyến cáo sử dụng thêm chất khử trùng mức độ cao; tuy nhiên, tuỳ theo khuyến cáo của nhà sản xuất. Các chất khử trùng mức độ cao bao gồm ethanol 80-95% (thời gian tiếp xúc 30 giây), 2-propanol 75-100% (thời gian tiếp xúc 30 giây), 2-propanol và 1-propanol 45% và 30% (thời gian tiếp xúc 30 giây), natri hypochlorite 0,21% (Antisapril Blu 2%, thời gian tiếp xúc 30 giây), glutaraldehyd 2,5% (thời gian tiếp xúc 5 phút) và 0,5% (CIDEX OPA, thời gian tiếp xúc 2 phút), hydro peroxide 0,5% (REVITAL-OX RESERT, thời gian tiếp xúc 1 phút). Nên sử dụng kính mắt và găng tay bảo vệ khi vệ sinh, khử trùng các thiết bị.
 
LÀM SẠCH ĐẦU DÒ SIÊU ÂM SAU KHI THỰC HIỆN MỘT CA NGHI NHIỄM HOẶC XÁC ĐỊNH NHIỄM COVID – 19:
Bước 1: làm sạch:
Đây là bước đầu tiên quan trọng vì lớp gel còn lại có thể là rào cản chất khử trùng, làm giảm hiệu quả khử trùng. Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) định nghĩa làm sạch là “loại bỏ vật lạ” (ví dụ, đất và vật liệu hữu cơ) khỏi các vật thể và thường được thực hiện bằng cách sử dụng nước với chất tẩy rửa hoặc các sản phẩm enzyme. Làm sạch không kỹ trước khi khử trùng có thể hạn chế hiệu quả của chất khử trùng. Theo các hướng dẫn hiện hành, để làm sạch đầu dò âm đạo nên sử dụng nước chảy để loại bỏ gel sót lại, sau đó lau sạch hoàn toàn đầu dò bằng miếng gạc ẩm hoặc vải mềm với một ít xà phòng (loại chuyên dụng cho dụng cụ y tế). Có thể dùng một bàn chải nhỏ đặc biệt rửa các khe, góc, tùy thuộc từng loại đầu dò. Sau đó rửa lại đầu dò dưới vòi nước chảy và lau khô bằng vải mềm hoặc khăn giấy.
Dựa trên các hướng dẫn trên, các bước sau đây được khuyến nghị để làm sạch đầu dò, đeo găng tay dùng một lần khi thực hiện:
+        Ngắt kết nối
+        Tháo miếng bảo vệ đầu dò (nếu có) và xử lý theo chất thải y tế
+        Rửa sạch đầu dò dưới vòi nước chảy (nhớ đã ngắt điện)
+        Làm sạch đầu dò bằng vải mềm và chất tẩy không ăn mòn
+        Rửa sạch đầu dò bằng nước
+        Lau sạch đầu dò bằng khăn thấm chất khử khuẩn mức độ thấp
+        Lau khô bằng vải hoặc khăn

Bước 2: khử khuẩn:
Cần tham khảo các phương pháp kiểm soát nhiễm khuẩn tại cơ sở, cũng như hướng dẫn của nhà sản xuất. Khử trùng mức độ cao được khuyến cáo cho đầu dò siêu âm ngả âm đạo, nhưng không áp dụng cho đầu dò ngả bụng. Cần tham khảo hướng dẫn cho từng loại đầu dò cụ thể. Các phương pháp khả dụng (cho đến thời điểm hiện tại) bao gồm:
+        Khử trùng ướt bằng hoá chất
+        Sản phẩm chứa 2,4 – 3,2% glutaldehyde (như Cidex, Metricide và Procide)
+        Non-glutaraldehyde (như Cydex OPA (o-phthalaldehyde) và Cidex PA (hydrogen peroxide và peroxyacetic acid).
+        Khăn lau khử trùng chứa chlorine dioxide
+        Dung dịch hydrogen peroxide 7,5%
+        Sodium hypochlorite 0,21% (Antisapril Blu 2%).
Cần lưu ý rằng chất tẩy gia dụng (chứa 5,25% natri hypochlorite) được pha loãng để tạo ra 500 phần triệu clo (10 mL trong một lít nước), mặc dù hiệu quả nhưng không được các nhà sản xuất khuyến cáo sử dụng vì có thể gây hư hỏng các bộ phận kim loại và nhựa của đầu dò.
 
Khử trùng tự động mức độ cao: 
+        Antigermix (Germitec, Pháp): đầu dò được đặt trong hộp kín và chiếu bức xạ tia cực tím loại C cường độ cao. 
+        Astra VR (CIVCO Medical Solutions, USA): khử trùng tự động với các giải pháp Cidex OPA và Methide.
+        Trophon (Nanosonics, Australia): sương mù hydro peroxide sonicated.
Sau khi làm sạch, lưu trữ đầu dò trong tủ sạch hoặc hộp chứa đầu dò để tránh hư hỏng và bảo vệ khỏi bị nhiễm bẩn, nếu cần có thể sử dụng ngay.
 
BẢO VỆ BỆNH NHÂN VÀ NHÂN VIÊN SIÊU ÂM
+        Phân lập tất cả bệnh nhân và khách hàng bằng bảng câu hỏi kiểm tra các triệu chứng nhiễm trùng hô hấp cấp tính và các yếu tố rủi ro dựa trên lịch trình du lịch, nghề nghiệp … Tốt nhất, nên tiến hành phân loại trước khi bệnh nhân đến đơn vị siêu âm. Có thể gọi điện thoại cho bệnh nhân trước khi đến bệnh viện hoặc phòng khám.
+        Để giảm nguy cơ lây truyền, dãn khoảng thời gian tái khám để tránh chen chúc trong phòng chờ và để chỗ ngồi cách nhau ít nhất 2 mét. 
+        Giới hạn số lượng người trong phòng siêu âm, tối đa là một người và không cho phép sự hiện diện của trẻ em, thực tập sinh ... 
+        Sử dụng khẩu trang phẫu thuật ba lớp khi thực hiện siêu âm hay khi có tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân. Khẩu trang phẫu thuật có thể được tái sử dụng trong quá trình chăm sóc nhiều bệnh nhân, sử dụng để bảo vệ nhân viên y tế có nguy cơ lây truyền thấp, chẳng hạn như siêu âm. Thay khẩu trang ngay khi nó bị ẩm. Điều này sẽ phụ thuộc vào các quy định của địa phương và sự sẵn có của thiết bị bảo vệ cá nhân.
+        Bắt buộc rửa sạch tay trước và sau khi tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân. Nếu không thể rửa tay thì dùng dung dịch sát khuẩn nhanh.
+        Mang găng tay dùng một lần trong quá trình siêu âm và đổi găng sau mỗi bệnh nhân.
+        Nên sử dụng các gói gel sử dụng một lần thay vì các hộp chứa gel. 
+        Xem xét dùng vỏ bọc đầu dò (đây không phải là yêu cầu tuyệt đối của CDC). 
+        Cố gắng rút ngắn thời gian kiểm tra bằng cách sắp xếp cho chuyên gia siêu âm / bác sĩ siêu âm có kinh nghiệm nhất thực hiện. 
+        Thông báo cho bệnh nhân rằng trong quá trình siêu âm sẽ không tư vấn chi tiết.
 
SIÊU ÂM BỆNH NHÂN NGHI NGỜ HOẶC XÁC NHẬN NHIỄM COVID-19 
+        Tất cả nhân viên y tế nên mặc đồ bảo vệ (khẩu trang phòng độc, như N95 hoặc FFP3, kính bảo hộ, tấm chắn bảo vệ mặt, áo choàng phẫu thuật và găng tay) trước khi vào phòng siêu âm.
+        Nên siêu âm tại giường với bệnh nhân nội trú. 
+        Nếu khả thi, nên có một (hoặc nhiều) máy siêu âm chuyên dụng cho bệnh nhân nghi nhiễm/ xác định nhiễm COVID-19
+        Nếu bệnh nhân phải được siêu âm trong phòng khám, nên được thực hiện cuối cùng, vì phòng siêu âm và thiết bị sau đó sẽ phải làm sạch. 
+        Bắt buộc phải rửa sạch tay sau khi tháo găng tay.
 
 
Lược dịch từ: ISUOG safety Committee Position statement: safe performance of obstetric and gynecological scans and equipment cleaning in the context of COVID 19 – ISUOG 2020 – doi: 10.1002/uog.22027.
ISUOG Safety Committee Position Statement: safe performance of obstetric and gynecological scans and equipment cleaning in the context of COVID-19