ThS. BS. Lê Phạm Thu Hà
Bộ môn Nhi ĐHYD TP.HCM

Nghiên cứu mới đây, được tiến hành bởi Viện Sức khoẻ Quốc gia Hoa Kỳ, tìm thấy một mối liên hệ giữa trầm cảm trong giai đoạn sớm của thai kỳ và sự tiến triển tới đái tháo đường thai kỳ ở một giai đoạn trễ hơn. Các nhà nghiên cứu cũng nhận thấy rằng đái tháo đường thai kỳ có liên hệ với một nguy cơ gia tăng khả năng tiến triển tới trầm cảm sau sinh.
 

Các mối liên hệ của đái tháo đường thai kỳ với trầm cảm giữ vai trò chủ chốt.

 
Đái tháo đường thai kỳ là một dạng của đái tháo đường ảnh hưởng tới thai phụ; có thể xảy ra ở phụ nữ chưa từng mắc đái tháo đường trước đây và gây ra các vấn đề cho cả bà mẹ và trẻ. Đái tháo đường có xu hướng xuất hiện ở khoảng tuần lễ thứ 24 của thai kỳ và được ước tính ảnh hưởng tới 9,2% tất cả các thai kỳ. Bất chấp tỉ lệ hiện mắc này, vẫn còn nhiều điều cần tìm hiểu thêm về đái tháo đường thai kỳ. Trong đái tháo đường thai kỳ, mặc dù insulin được tăng sản xuất nhưng lượng hormone này không thể làm hạ nồng độ đường trong máu. Lượng đường dư thừa trong hệ tuần hoàn đi qua bánh nhau, dẫn tới làm tăng nồng độ đường trong máu trẻ. Điều đó khiến tuỵ của trẻ sản xuất quá nhiều insulin, và do trẻ nhận được nhiều năng lượng hơn trẻ cần, năng lượng đó sẽ được dự trữ thành những mô mỡ. Điều này có thể dẫn tới trẻ có cân nặng lúc sinh cao, đôi lúc được gọi là “trẻ béo”; những trẻ này tự thân đã có một số các  vấn đề sức khoẻ. Mặt khác, do nồng độ insulin gia tăng, trẻ có thể có nồng độ đường thấp bất thường lúc sinh; cùng nguy cơ khác là các vấn đề về nhịp thở. Trong giai đoạn sau của cuộc đời, những trẻ này có khả năng tiến triển tới béo phì hoặc đái tháo đường type 2.

Nghiên cứu công bố trên tạp chí “Diabetologia”, được tiến hành nhằm khảo sát mối quan hệ giữa đái tháo đường thai kỳ và trầm cảm. Các nhà nghiên cứu lấy dữ liệu thai kỳ từ Nghiên cứu Đoàn hệ Cá thể Sự tăng trưởng Bào thai của Viện Quốc Gia Sức khoẻ Trẻ em và Phát triển Con người (National Institute of Child Health and Human Development – NICHD). Những dữ liệu này được thu thập nhằm theo dõi các thai kỳ và phát triển một hiểu biết sâu hơn về cách mà những bào thai tăng trưởng và phát triển. Để tiến hành nghiên cứu mới nhất này, 2.334 phụ nữ không béo phì và 468 phụ nữ béo phì được theo dõi từ tuần thứ 8 đến tuần thứ 13 của thai kỳ. Mỗi người tham gia trả lời các bảng câu hỏi tại 3 thời điểm khác biệt, những thời điểm này có thể bao phủ bất kỳ triệu chứng trầm cảm nào mà họ đã từng trải qua. Các bảng câu hỏi này được họ trả lời khi mới tham gia lần đầu tiên, tại một thời điểm giữa tuần lễ thứ 16 và tuần lễ thứ 22, sau đó cuối cùng là ở 6 tuần lễ sau khi sinh. Đồng thời, mỗi người tham gia được đánh giá xem họ có mắc đái tháo đường thai kỳ hay không.

Những phụ nữ với các điểm số trầm cảm cao nhất trong suốt tam cá nguyệt đầu tiên và tam cá nguyệt thứ hai có gần như gấp ba nguy cơ cho đái tháo đường thai kỳ so với những phụ nữ có các điểm số trầm cảm thấp hơn. Tác giả nghiên cứu, TS. BS. Cuilin Zhang, phát biểu: “Trầm cảm kéo dài từ tam cá nguyệt đầu tiên cho tới tam cá nguyệt thứ hai đặt người phụ nữ vào một nguy cơ lớn hơn đối với đái tháo đường thai kỳ”. TS. Zhang bổ sung thêm rằng điều này có thể là một “ý kiến tốt cho các bác sỹ lâm sàng nên chú ý cụ thể vào những phụ nữ với các điểm số trầm cảm cao khi đánh giá nguy cơ đái tháo đường thai kỳ”.

Béo phì là một yếu tố nguy cơ đã được biết tới của đái tháo đường thai kỳ, nhưng nguy cơ đái tháo đường thai kỳ sẽ cao hơn ở những phụ nữ không béo phì mắc trầm cảm so với những phụ nữ béo phì mắc trầm cảm. Thêm vào đó, các điều tra viên tìm thấy rằng trầm cảm sớm không chỉ dự đoán trước đái tháo đường thai kỳ về sau, đái tháo đường thai kỳ cũng đồng thời dự báo trước sự tiến triển của trầm cảm ở một giai đoạn muộn hơn. Gần 15% phụ nữ tiến triển tới đái tháo đường thai kỳ đã trải qua trầm cảm sau sinh; điều này cao hơn 4 lần ở những phụ nữ không mắc đái tháo đường thai kỳ. Tác giả chính của nghiên cứu, TS. Stefanie Hinkle, Eunice Kennedy Shriver thuộc NIH, NICHD giải thích: “Dữ liệu của chúng tôi gợi ý rằng trầm cảm và đái tháo đường thai kỳ có thể xảy ra đồng thời. Cho tới khi chúng tôi tìm hiểu thêm, các bác sỹ lâm sàng có thể muốn cân nhắc quan sát thai phụ với các triệu chứng trầm cảm cho các triệu chứng của đái tháo đường thai kỳ. Họ cũng đồng thời có thể muốn theo dõi những phụ nữ có đái tháo đường thai kỳ cho các triệu chứng của trầm cảm sau sinh”.

Điều quan trọng cần lưu ý rằng nghiên cứu này không thể chứng minh một mối quan hệ nhân quả. Mặc dù các mối liên hệ tỏ ra mạnh mẽ, nguồn gốc tự nhiên chính xác của mối tương tác khó có thể xác định. Lấy ví dụ, nghiên cứu trước đây cho thấy trầm cảm thường có liên hệ với bất thường chuyển hoá đường; điều này có thể dẫn tới gia tăng nồng độ đường trong máu. Đồng thời, gia tăng nồng độ đường có thể dẫn tới viêm nhiễm và biến đổi hormone, chính những tình trạng này có thể gây ra (hoặc làm tệ hơn) các triệu chứng của trẩm cảm. Tóm lại, các kết quả của nghiên cứu là thú vị, nhưng chúng để lại một loạt các câu hỏi mới cần được trả lời.

(Nguồn: medicalnewstoday 9/2016)