Lạc nội mac tử cung (endometriosis) là tình trạng các tế bào nội mạc tử cung phát triển ngoài buồng tử cung. Đây là một bệnh lý khá phổ biến, ảnh hưởng gần 200 triệu phụ nữ trên khắp thế giới, một số ít phụ nữ vẫn tiếp tục bị lạc nội mạc tử cung ngay cả khi mãn kinh. Bệnh lý thường tiến triển âm thầm, và có thể gây sẹo vùng chậu, tổn thương buồng trứng và ống dẫn trứng, gây đau và có thể dẫn đến vô sinh. Ngoài ra, do không đủ chuyên môn, thiếu các dấu ấn sinh học liên quan đến lâm sàng và các triệu chứng liên quan đến lạc nội mạc tử cung không đặc hiệu, nhiều phụ nữ có thể phải mất 6 đến 9 năm mới phát hiện ra bệnh nhờ thực hiện thủ thuật nội soi.



Gần đây, exosome được cho là một công cụ chẩn đoán đầy tiềm năng để phát hiện bệnh. Exosome là những hạt nano liên kết với lipid được tiết ra bởi hầu hết mọi tế bào, vì vậy chúng có mặt trong hầu hết dịch sinh học như: máu, sữa, nước tiểu, môi trường nuôi cấy tế bào… Vì exosome có chứa protein, lipid và ARN, cho nên exosome có thể hữu ích cho mục đích chẩn đoán bệnh. Cho đến nay, đã có những nỗ lực đáng kể được thực hiện để sử dụng exosome như một công cụ chẩn đoán.
 
Trong nhóm bệnh nhân lạc nội mạc tử cung, một nghiên cứu cho thấy những exosome sau khi phân lập từ mô đệm nội mạc tử cung có mang mir-21, đây là một RNA vi mô liên quan đến sự hình thành mạch. Những nghiên cứu khác cũng cho kết quả tương tự phát hiện ra exosome từ huyết thanh hoặc môi trường nuôi cấy bên trong nội mạc tử cung. Tuy nhiên, trái với những nguồn cung cấp exosome gián tiếp, vẫn chưa có nghiên cứu trực tiếp nào về sự biểu hiện của exosome trong dịch màng bụng.
 
Nghiên cứu được thực hiện nhằm chứng minh tính khả thi của việc nghiên cứu exosome trực tiếp từ dịch màng bụng của bệnh nhân. Nhóm tác giả đã phân lập exosome ở hai nhóm gồm bệnh nhân lạc nội mạc tử cung và nhóm đối chứng (nội mạc tử cung bình thường). Đây là nghiên cứu bệnh chứng trên những bệnh nhân đã trải qua phẫu thuật nội soi. Kết cục chính là nồng độ của các exosome trong dịch màng bụng và hàm lượng protein ở các exosome được phân lập.
 
Các mẫu dịch màng bụng được nhóm lại theo giai đoạn của chu kỳ kinh và giai đoạn của bệnh để tạo thành sáu nhóm, từ đó phân lập exosome. Phân lập thành công exosome từ dịch màng bụng ở tất cả đối tượng nghiên cứu. Nghiên cứu đánh giá nồng độ exsome thay đổi theo chu kỳ và giai đoạn của bệnh. Phân tích proteomic cho thấy những protein cụ thể trong exosome có nguồn gốc từ những bệnh nhân lạc nội mạc tử cung thì không tìm thấy ở nhóm có nội mạc tử cung bình thường. Năm loại protein chỉ có duy nhất ở nhóm lạc nội mạc tử cung là: PRDX1, H2A type 2-C, ANXA2, ITIH4, và chuỗi α tubulin.
 
Sự phân lập thành công exosome trực tiếp từ dịch màng bụng cho thấy exosome có thể là một dấu ấn sinh học của bệnh lý lạc nội mạc tử cung. Đặc tính của exosome đặc hiệu ở NMTC mở ra con đường mới trong chẩn đoán và tìm ra bệnh lý lạc nội mạc tử cung.