Lạc nội mac tử cung (endometriosis) là tình trạng các tế bào nội mạc tử cung lạc chỗ đến các vị trí khác ngoài buồng tử cung. Đây là một bệnh lý khá phổ biến, ảnh hưởng gần 200 triệu phụ nữ trên khắp thế giới, một số ít phụ nữ vẫn tiếp tục bị lạc nội mạc tử cung ngay cả khi mãn kinh. Bệnh lý thường tiến triển âm thầm, và có thể gây sẹo vùng chậu, tổn thương buồng trứng và ống dẫn trứng, gây đau và có thể dẫn đến vô sinh.
 
Một số nghiên cứu gần đây cho thấy, rối loạn điều hoà thượng di truyền (epigenetic) có liên quan đến vô sinh. Thượng di truyền là những thay đổi chức năng của gene mà không phải do đột biến (không có sự thay đổi nào trong chuỗi DNA) mà vẫn truyền cho các tế bào con. Cơ chế của thượng di truyền có thể hiểu là việc gắn thêm gốc (-CH3, -COCH3) vào các vị trí trên chuỗi DNA, khiến gene bị “tắt” (im lặng) hay “bật” (biểu hiện). Sự điều hoà thượng di truyền đóng một vai trò quan trọng trong đáp ứng với nội tiết steroid có thể ảnh hưởng đến hoạt động của NMTC. Theo một số báo cáo cho thấy sự thay đổi thượng di truyền của một số gene xảy ra ở những trường hợp lạc NMTC ở cả người và mô hình động vật.
 
Deacetylase histone (HDAC) là một protein đóng vai trò quan trọng trong sự điều hoà thượng di truyền của gene bằng điều chỉnh quá trình acetyl hoá của histone và chất nền nonhistone. HDAC loại I (HDAC1, HDAC2, HDAC3 và HDAC8) là trung tâm của sự sống sót của tế bào, sự tăng sinh, sự biệt hoá và phát triển của ung thư. Sự biểu hiện của protein HDAC1 và HDAC2 trong các tế bào mô đệm NMTC và sự điều hoà biểu hiện của chúng bằng nội tiết steroid được ghi nhận trong nhiều nghiên cứu. Chức năng của HDAC3 trong lạc NMTC và sinh lý của nội mạc tử cung vẫn chưa được biết rõ.
 
Nhằm đánh giá vai trò của HDAC3 đối với nội mạc tử cung trên nhóm lạc NMTC, nhóm nghiên cứu Kim và cộng sự đã tiến hành kiểm tra sự biểu hiện của protein HDAC3 trong NMTC bằng nhuộm hoá mô miễn dịch. Sau đó, nhóm tác giả tạo một mô hình chuột được loại bỏ HDAC3 nhằm xác định chức năng của HDAC3 trong NMTC. Để xác định việc loại bỏ HDAC3 có ảnh hưởng sự phát triển của nội mạc tử cung không, nhóm nghiên cứu kiểm tra mô học tử cung của chuột tại 4, 6 và 8 tuần tuổi. Những phụ nữ vô sinh lạc NMTC biểu hiện giảm rõ rệt khả năng thụ cảm và tiếp nhận.
 
Nghiên cứu của nhóm tác giả thấy rằng lượng HDAC3 có sự suy giảm trong NMTC của những người phụ nữ bị lạc NMTC. Loại bỏ HDAC3 sẽ gây ra vô sinh do phôi không thể làm tổ và sẽ thoái hoá. Loại bỏ HDAC3 dẫn đến biểu hiện quá mức protein collagen trong tử cung. Sự suy giảm HDAC3 dẫn đến chiêu mộ p300 tới HDAC3-BE của gene collagen type I.
 
Nhóm tác giả ghi nhận sự suy giảm lượng protein histone deacetylase 3 (HDAC3) trong NMTC của nhóm phụ nữ vô sinh. Sự suy giảm hoặc không có HDAC3 trong NMTC dẫn đến người vợ vô sinh do bất thường trong quá trình làm tổ. Từ đó, nhóm tác giả cho rằng sự cân bằng nội mô trong nội mạc tử cung là vô cùng quan trọng, sự thiếu hụt HDAC3 có ý nghĩa trong chẩn đoán và điều trị vô sinh liên quan bệnh lý lạc nội mạc tử cung.

Nguồn: Kim, T. H., Yoo, J. Y., Choi, K. C., Shin, J. H., Leach, R. E., Fazleabas, A. T., ... & Jeong, J. W. (2019). Loss of HDAC3 results in nonreceptive endometrium and female infertility. Science translational medicine, 11(474).

Từ khóa: HDAC3, lạc nội mạc tử cung, thượng di truyền, epigenetic