CN. Đinh Thị Ngọc Ánh
Đơn vị HTSS IVFMD FAMILY, BVĐK Gia Đình, Đà Nẵng

Giao tử và phôi được xử lý và nuôi cấy trong phòng thí nghiệm diễn ra dưới nhiều áp lực vật lý khác nhau, trong đó ánh sáng là một yếu tố đáng quan tâm. Trong cơ thể người mẹ, quá trình này xảy ra hoàn toàn trong môi trường tối, trái ngược với điều kiện phòng thí nghiệm nơi phôi thường xuyên tiếp xúc với ánh sáng ở nhiều bước sóng và cường độ khác nhau. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh ánh sáng có thể gây hại cho giao tử và phôi, mức độ phụ thuộc vào bước sóng, thời gian và cường độ tiếp xúc. Tác động của ánh sáng đã được báo cáo làm giảm tỷ lệ thụ tinh, phát triển phôi và hình thành phôi nang, đồng thời có thể gây apoptosis, thay đổi biểu hiện gen và tạo ra các gốc oxy phản ứng. Ngoài ra, ánh sáng còn ảnh hưởng gián tiếp thông qua môi trường nuôi cấy, ví dụ làm tăng sản phẩm độc tính từ HEPES hay thúc đẩy quá trình hình thành peroxide trong dầu phủ môi trường.
Thực hành cường độ ánh sáng trong phòng thí nghiệm ART: kết quả từ một cuộc khảo sát cắt ngang
Một nghiên cứu cắt ngang dựa trên khảo sát trực tuyến giữa các nhà phôi học đã được tiến hành nhằm đánh giá thực hành tại các phòng thí nghiệm hỗ trợ sinh sản (ART) liên quan đến cường độ ánh sáng trong các giai đoạn thao tác. Khảo sát được phân phối cho các thành viên của Alpha Scientists in Reproductive Medicine vào tháng 2 năm 2022 và cho các thành viên của Hiệp hội Phôi học, Sinh sản và Nghiên cứu Ý (SIERR) vào tháng 5 năm 2022. Bảng khảo sát được thiết lập trên Google Drive và gồm 13 câu hỏi. Trong tổng số 180 khảo sát hoàn thành, 51 phản hồi đến từ danh sách gửi thư của Alpha (>800 liên hệ) và 129 từ các thành viên SIERR (497 liên hệ).

• Nguồn sáng sử dụng trong phòng thí nghiệm ART

  • Phần lớn người tham gia khảo sát cho biết họ sử dụng ánh sáng nhân tạo trong phòng làm nguồn sáng chính

  • 23% người khảo sát sử dụng kết hợp cả ánh sáng phòng và ánh sáng tự nhiên từ cửa sổ

  • Khoảng 2% người chỉ dựa hoàn toàn vào ánh sáng tự nhiên

• Thực hành sử dụng bộ lọc ánh sáng

  • Đa số phòng thí nghiệm không sử dụng bất kỳ bộ lọc ánh sáng nào

  • Khi có dùng bộ lọc, các bộ lọc ánh sáng chủ yếu được lắp đặt trên cửa sổ, và ít hơn trên hệ thống chiếu sáng trong.

• Điều kiện ánh sáng trong thao tác và đánh giá trứng, phôi

  • 34% các nhà phôi học làm việc dưới ánh sáng phòng mờ.

  • 23% tắt hẳn đèn chính (bao gồm đèn phòng và đèn tủ thao tác)

Kết quả này phản ánh xu hướng rõ rệt của việc làm việc trong môi trường thiếu sáng.

• Mức độ quan ngại về tác động của ánh sáng

Hơn một nửa số người tham gia bày tỏ lo ngại ánh sáng có thể ảnh hưởng đến giao tử và phôi. Tuy nhiên, phần lớn những quan ngại này chỉ mang tính khái quát, chưa dựa trên cơ sở lý luận rõ ràng

• Sai sót và sự cố tiềm ẩn liên quan đến ánh sáng

  • 19% người khảo sát cho biết từng gặp lỗi nhận dạng nhầm hoặc suýt nhầm lẫn

  • Trong số này, đa số không quy nguyên nhân cho điều kiện ánh sáng yếu

Mặc dù tỷ lệ phản hồi khá thấp, khảo sát này đã chỉ ra rằng một số nhà phôi học làm việc trong điều kiện ánh sáng yếu hoặc bóng tối, với ít nhận thức về nguy cơ tiềm ẩn, điều này có thể làm tăng rủi ro trong thao tác lâm sàng.
Tác động của việc thiếu ánh sáng đến quy trình xét nghiệm ART và hiệu suất của người vận hành
Một phân tích chế độ lỗi và tác động (failure mode and effects analysis - FMEA) đã được thực hiện nhằm đánh giá ảnh hưởng của điều kiện ánh sáng không đầy đủ trong phòng thí nghiệm hỗ trợ sinh sản (ART). Bốn giai đoạn chính được xác định: xử lý giao tử và phôi, quản lý hồ sơ bệnh nhân, sức khỏe thể chất và tâm lý nhân viên. Kết quả cho thấy 7 hoạt động quan trọng và 10 chế độ lỗi liên quan đến thiếu sáng, trong đó nguy cơ nghiêm trọng nhất (RPN = 30) là sử dụng nhầm giao tử/phôi hoặc chọn sai phôi để chuyển, bảo quản hay loại bỏ. Các rủi ro khác bao gồm chậm trễ thao tác, mất mẫu do rơi hoặc dịch chuyển vô ý, và sai sót trong ghi chép dữ liệu. Đáng lưu ý, có tới 7 chế độ lỗi có RPN > 10, nhấn mạnh sự cần thiết phải đánh giá toàn diện tác động của ánh sáng môi trường.
Ngoài quy trình kỹ thuật, ánh sáng yếu còn ảnh hưởng tiêu cực đến nhân viên, gây mỏi mắt, đau đầu, giảm tập trung và tăng mệt mỏi, từ đó làm suy giảm hiệu suất làm việc. Do đó, các khuyến cáo quốc tế (Hội đồng châu Âu, 2022) nhấn mạnh ánh sáng trong phòng thí nghiệm cần đủ và được kiểm soát. Việc tối ưu hóa chiếu sáng có thể cải thiện độ chính xác thao tác, môi trường làm việc và năng suất, đồng thời giảm thiểu rủi ro, nâng cao an toàn tổng thể trong ART.
Kết luận
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra các tác động bất lợi của ánh sáng đối với giao tử và phôi, song việc quản lý và giảm thiểu tiếp xúc ánh sáng cần được cân nhắc kỹ. Một số thao tác, đặc biệt dưới kính hiển vi, buộc phải sử dụng nguồn sáng. Trong bối cảnh này, duy trì ánh sáng môi trường phù hợp giúp đảm bảo quy trình chính xác và hỗ trợ trạng thái tâm lý của nhân viên.