NHS. Lê Cẩm Tiên
IVF Quốc Ánh, Bệnh viện Đa khoa Quốc Ánh

Giới thiệu
Progesterone đóng vai trò thiết yếu trong pha hoàng thể, có nhiệm vụ chuẩn bị nội mạc tử cung để phôi làm tổ và hỗ trợ trong giai đoạn đầu của thai. Trong hỗ trợ sinh sản, thiếu hụt pha hoàng thể là một vấn đề phổ biến, nhất là trong các chu kỳ chuyển phôi tươi. Sự thiếu hụt này phát sinh từ một số yếu tố: ức chế LH do GnRH gây ra trong quá trình kích thích buồng trứng, nồng độ estradiol cao tạo phản hồi âm tính lên trục hạ đồi – tuyến yên, loại thuốc khởi động trưởng thành noãn được sử dụng và tổn thương tế bào hạt sau chọc hút noãn. Mặc dù vai trò của hỗ trợ pha hoàng thể trong các chu kỳ chuyển phôi tươi đã được khẳng định, tuy nhiên phác đồ bổ sung progesterone tối ưu về đường dùng, liều lượng và thời điểm sử dụng vẫn còn là vấn đề gây tranh luận trong thực hành lâm sàng và nghiên cứu hiện nay.
Mục tiêu
Nghiên cứu này nhằm xác định nồng độ progesterone vào ngày chuyển phôi tươi có liên quan đến tỷ lệ trẻ sinh sống hay không.
Vật liệu và phương pháp
Nghiên cứu có thiết kế hồi cứu đơn trung tâm, bao gồm 874 bệnh nhân chuyển phôi tươi ngày 5 sau chọc hút trứng, từ tháng 6/2020 đến tháng 3/2023. Tất cả bệnh nhân đều được kích thích buồng trứng theo phác đồ chuẩn, được khởi động trưởng thành noãn bằng hCG và hỗ trợ pha hoàng thể bằng progesterone dạng vi hạt đặt âm đạo với liều 800 mg/ngày. Nồng độ progesterone huyết thanh được đo trong một khung thời gian cụ thể (12 giờ  - 13 giờ) trong ngày chuyển phôi tại cùng một trung tâm, Kết quả được làm mù với bệnh nhân và nhân viên y tế. Tiêu chí đánh giá chính là tỷ lệ sinh sống, bên cạnh các tiêu chí phụ bao gồm tỷ lệ có thai lâm sàng, tỷ lệ sẩy thai sớm, cân nặng và tuổi thai của trẻ sinh ra. Dữ liệu được phân tích bằng phương pháp hồi quy logistic đơn và đa biến để kiểm soát các yếu tố gây nhiễu như tuổi, chỉ số BMI, phác đồ điều trị và chất lượng phôi.
Kết quả
Tuổi trung vị của bệnh nhân là 36 tuổi và BMI trung vị là 22.2 kg/m². Nồng độ progesterone huyết thanh trung vị vào ngày chuyển phôi là 72,3 ng/ml (IQR: 46,5–106,9; dao động: 10,2–364,8). Nồng độ progesterone được chia thành các tứ phân vị: Q1 (10,2 – 46,5 ng/ml), Q2 (46,6 – 72,3 ng/ml), Q3 (72,4 – 106,9 ng/ml), và Q4 (107,0 – 364,8 ng/ml).
Tỷ lệ thai lâm sàng, tỷ lệ sẩy thai sớm và tỷ lệ trẻ sinh sống chung của nghiên cứu lần lượt là 42,2%, 29% và 29,4%. Tỷ lệ thai lâm sàng ở Q1 (29,2%) thấp hơn các tứ phân vị khác (44,1% ở Q2, 47,9% ở Q3 và 47,7% ở Q4; P < 0,001). Tỷ lệ sẩy thai sớm ở Q2 (12,3%) thấp hơn Q3 (38,5%) và Q4 (35,6%) (P<0,001). Ở từng tứ phân vị của nồng độ progesterone, tỷ lệ trẻ sinh sống tương ứng là: Q1 (21,0%), Q2 (38,1%), Q3 (29,5%) và Q4 (30,3%), sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với P=0,001. Tỷ lệ sinh non cao nhất ở Q1 (15,2%) so với Q2 (3,6%), Q3 (3,1%) và Q4 (3,0%) (P=0,01).
Bàn luận
Nghiên cứu chỉ ra rằng nồng độ progesterone vào ngày chuyển phôi tươi có ảnh hưởng rõ rệt đến khả năng sinh sống, với mức từ 46,6 đến 72,3 ng/ml là tối ưu, với tỷ lệ mang thai lâm sàng cao (44,1%, tỷ lệ sẩy thai sớm thấp nhất (12,3%) và tỷ lệ sinh sống (LBR) cao nhất (38,1%). Ngược lại, nhóm có nồng độ progesterone thấp nhất Q1 (10,2 – 46,5 ng/ml) ghi nhận tỷ lệ trẻ sinh sống thấp nhất (21,0%) và tỷ lệ sinh non cao nhất (15,2%). Bệnh nhân thuộc Q3 và Q4 ghi nhận tỷ lệ sẩy thai sớm cao hơn so với Q2. Phân tích hồi quy đa biến cho thấy nồng độ progesterone trong Q2 là yếu tố tiên lượng độc lập có ý nghĩa đối với tỷ lệ sinh sống, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì progesterone huyết thanh trong khoảng tối ưu để cải thiện kết cục thai kỳ trong các chu kỳ chuyển phôi tươi. Kết quả hỗ trợ giả thuyết về “cửa sổ progesterone phù hợp” giữa nội mạc tử cung và phôi.
Tuy nhiên nghiên cứu này cũng tồn tại những hạn chế:
·        Thiết kế hồi cứu vốn tiềm ẩn nguy cơ sai lệch chọn mẫu và nhiễu, dù đã được kiểm soát phần nào thông qua phân tích đa biến.
·        Bệnh nhân chỉ dùng progesterone dạng vi hạt đặt âm đạo.
·        Nghiên cứu chưa kiểm soát được tình trạng lệch bội của phôi.
Kết luận
Nghiên cứu cung cấp bằng chứng nhấn mạnh rằng nồng độ progesterone huyết thanh trong khoảng 46,6 – 72,3 ng/ml vào ngày chuyển phôi tươi giúp tối ưu hóa tỷ lệ mang thai và tỷ lệ sinh sống. Việc theo dõi và điều chỉnh progesterone trước chuyển phôi nên được xem xét đưa vào thực hành lâm sàng, tăng cường bổ sung progesterone trong các trường hợp quá thấp hoặc đông lạnh phôi cho những trường hợp có nồng độ progesterone huyết thanh cao, nhằm cải thiện tỷ lệ sinh sống và tối ưu hóa kết quả điều trị.
Nguồn:
Maignien, C., Fornelli, G., Bourdon, M., Melka, L., Marcellin, L., Laguillier‑Morizot, C., Firmin, J., Patrat, C., & Santulli, P. (2025). Serum progesterone levels on fresh blastocyst transfer day: A key determinant of live birth rates.Human Reproduction. Advance online publication. https://doi.org/10.1093/humrep/deaf138