Ảnh hưởng của kích thước tiền nhân không đồng đều và nguồn gốc của chúng đến sự phát triển phôi và kết quả sản khoa: 1 nghiên cứu hồi cứu dựa trên động học phát triển phôi

Tin tức

on Sunday 01-06-2025 10:10pm

Viết bởi: ngoc

Danh mục: Tin quốc tế

CVPH. Phạm Duy Tùng – IVFMD Tân Bình

Giới thiệu
Quá trình thụ tinh là bước đầu tiên, đóng vai trò then chốt trong hỗ trợ sinh sản. Việc đánh giá số lượng tiền nhân (pronuclei – PN) tại thời điểm 16-17 giờ sau khi noãn kết hợp với tinh trùng đã được đồng thuận trong sàng lọc phôi hiện nay. Các hợp tử có hai tiền nhân được xem là thụ tinh bình thường và được tiếp tục nuôi cấy. Tuy nhiên, việc lựa chọn phôi và các tiêu chí đánh giá sự phát triển của phôi vẫn chưa thực sự tối ưu và đã có nhiều nghiên cứu được thực hiện nhằm xác định các yếu tố đóng vai trò quyết định đến chất lượng, khả năng phát triển và cuối cùng là sinh ra em bé của phôi. Trong đó nhiều nghiên cứu cho thấy không chỉ số lượng tiền nhân mà các đặc điểm khác như hình thái, kích thước, độ đồng đều của tiền nhân cũng phản ánh khả năng phát triển của phôi. Nghiên cứu này ứng dụng công nghệ nuôi cấy theo dõi liên tục (time-lapse) để phân tích tác động của kích thước tiền nhân không đồng đều và nguồn gốc của tiền nhân lớn hơn (từ mẹ hoặc bố) đến sự phát triển của phôi, kết quả thai kỳ và kết cục sản khoa.

Phương pháp
Hồi cứu đơn trung tâm được thực hiện từ 10/2019 đến 12/2020 trên 2516 giao tử có 2 tiền nhân từ 1207 bệnh nhân thực hiện các chu kỳ tiêm tinh trùng vào bào tương noãn với kích thích buồng trứng tối thiểu. Chỉ những phôi phát triển đến giai đoạn phôi nang và thực hiện chuyển đơn phôi mới được đưa vào phân tích.
Tiền nhân sẽ được đo diện tích ngay trước khi biến mất, từ đó tính tỷ lệ diện tích giữa tiền nhân lớn và tiền nhân nhỏ hơn (relative ratio – PNR). Tỷ lệ này được tính là đều khi PNR ≥ 0,88 và không đều khi <0,88. Nhóm PN không đều sẽ được phân loại theo nguồn gốc của PN lớn hơn:

M < P: tiền nhân mẹ nhỏ hơn bố
P < M: tiền nhân bố nhỏ hơn mẹ

Kết quả thai kỳ và kết quả sơ sinh sẽ được thu thập qua bảng câu hỏi bệnh nhân tự báo cáo.

Kết quả
Diện tích PN riêng lẻ không ảnh hưởng đến tỷ lệ phát triển phôi, thai lâm sàng hay trẻ sinh sống cho dù lớn hay nhỏ. Tuy nhiên, mức độ đồng đều của PN lại có ảnh hưởng đến sự phát triển của phôi. Nhóm nghiên cứu nhận thấy PNR < 0,88 có tỷ lệ phôi phát triển đến giai đoạn phôi nang và kích thước phôi nang thấp hơn đáng kể so với PNR ≥ 0,88. Những hợp tử có PN không đều còn thường mang các đặc điểm:

Sự chênh lệch về thời gian hình thành PN lớn
Hạch nhân trong tiền nhân thiếu đồng bộ và không xếp thẳng hàng với nhau
Tiền nhân biến mất không đồng bộ
Tỷ lệ phân chia bất đối xứng và phôi bào đa nhân cao

Đặc biệt nếu tiền nhân từ bố nhỏ hơn tiền nhân từ mẹ, tỷ lệ phát triển từ giai đoạn 2 tế bào giảm mạnh so với nhóm có tiền nhân đồng đều. Trong khi nhóm có tiền nhân từ mẹ nhỏ hơn chỉ có tốc độ nở rộng khoang phôi chậm hơn so với nhóm đồng đều.
Mặc dù có tác động trong quá trình phát triển của phôi, các nhóm tiền nhân khác nhau không cho thấy bất kỳ sự khác biệt đáng kể nào trong kết qủa sản khoa bao gồm các biến chứng thai kỳ (tăng huyết áp, tiền sản giật, đái tháo đường thai kỳ), tuổi thai khi sinh, cân nặng và chiều dài bé sinh, tỷ lệ sinh mổ và dị tật bẩm sinh.

Công nghệ time-lapse cho phép đo thời điểm xuất hiện PN và các biến động liên quan. Khi PNR thấp, thời gian xuất hiện tiền nhân giữa mẹ và bố cách nhau lâu hơn (thường >2 giờ), dẫn tới sự chênh lệch trong hấp thụ vật chất di truyền nhân. Điều này có thể lý giải bằng hiện tượng cạnh tranh protein nhân tại thời điểm hình thành PN.
Phân tích sâu hơn cho thấy:

Nhóm M<P: sự chậm trễ trong biến mất tiền nhân, lệch hạch nhân chủ yếu ở bố
Nhóm P<M: lệch hạch nhân xảy ra cả hai phía, kéo theo bất thường ở cả phân chia lần đầu và quá trình hình thành phôi nang

Tỷ lệ bất thường trong phân chia đầu tiên (phân chia bất đối xứng, phân chia nhanh) tăng cao trong nhóm PN không đồng đều, làm giảm chất lượng phôi ngay từ đầu.
Nhóm tác giả cho rằng việc đánh giá tỷ lệ PNR và nguồn gốc tiền nhân nên trở thành tiêu chí bổ sung trong bước kiểm tra thụ tinh, đặc biệt khi sử dụng timelapse. Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh rằng tiền nhân không đồng đều, dù không ảnh hưởng đến kết quả sinh sống, nhưng thể hiện sự bất ổn trong các giai đoạn tiền làm tổ.
Kết luận của tác giả là có cơ sở, đặc biệt ở các khía cạnh liên quan đến động học phôi và bất thường phân chia tế bào. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần xem xét thêm:

Lý do không ảnh hưởng đến kết quả sinh sống: Có thể do quá trình chọn lọc phôi nang đã loại trừ các phôi yếu. Điều này khiến nhóm chuyển phôi mang tính “tự nhiên lọc”, che mờ ảnh hưởng ban đầu của PNR thấp.
Tự báo cáo kết cục sản khoa: Nguồn dữ liệu phụ thuộc vào bảng câu hỏi từ bệnh nhân tiềm ẩn sai số, nhất là với thuật ngữ y khoa khó hiểu.
Thiếu thông tin về bất thường nhiễm sắc thể: Dù nhóm PNR thấp có biểu hiện giống như rối loạn nhân, nhưng chưa có xác nhận từ các phương pháp sàng lọc di truyền tiền làm tổ.
Nghiên cứu đơn trung tâm và hồi cứu: Giới hạn tính khái quát, cần xác minh ở nhiều trung tâm và bằng thiết kế tiến cứu.

Tóm lại, PNR và nguồn gốc PN là chỉ dấu tiềm năng cho đánh giá sớm năng lực phát triển của phôi, nhưng không nên dùng như yếu tố loại trừ duy nhất khi chưa có bằng chứng mạnh hơn.

Kết luận
Nghiên cứu của Takahashi và cộng sự là một bước tiến trong ứng dụng timelapse để đánh giá phôi chính xác hơn. Dù PN không đồng đều ảnh hưởng đến động học phát triển và hình thái phôi, nhưng không làm thay đổi kết quả sinh sống hoặc sản khoa. Do đó, các trung tâm IVF có thể cân nhắc đưa tiêu chí PNR và nguồn gốc PN vào đánh giá bổ sung, nhưng cần phối hợp cùng các yếu tố khác như sàng lọc di truyền tiền làm tổ, chất lượng phôi toàn diện, và mong muốn của bệnh nhân.

Nguồn: Takahashi, T., Ezoe, K., Mogi, M., Akaike, H., Sawado, A., Amagai, A., Miki, T., Ueno, S., Shimazaki, K., Okimura, T., & Kato, K. (2025). Effects of unequal-sized pronuclei and their origin on embryo development and obstetric outcomes: a time-lapse retrospective study. Reproductive biomedicine online, 50(5), 104701. https://doi.org/10.1016/j.rbmo.2024.104701

Từ khóa: Sự thụ tinh, phát triển phôi, trẻ sinh sống, động học phôi, kích thước tiền nhân

Các tin khác cùng chuyên mục: