ThS. BS. Lê Phạm Thu Hà
Bộ môn Nhi ĐHYD TP.HCM

Nghiên cứu mới gợi ý rằng vitamin A, vốn được cho có ảnh hưởng đến khiếm khuyết nhận thức liên quan với tuổi, có thể đóng một vai trò quan trọng trong sự tiến triển tới bệnh Alzheimer.
   
Bệnh Alzheimer được ước tính ảnh hưởng tới hơn 5 triệu người tại Hoa Kỳ, và đứng hàng thứ 6 trong số những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong tại nước này. Trong khi các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng, Alzheimer là một bệnh lý thoái hoá thần kinh, gây ra bởi quá trình chết tiến triển của tế bào, tuy nhiên những nguyên nhân chính xác của quá trình này vẫn còn chưa được biết tới. Nghiên cứu trước đây đã tìm mối liên quan giữa nồng độ thấp của vitamin A với khiếm khuyết nhận thức. Một số nghiên cứu gợi ý rằng vitamin A có thể giúp bảo vệ các chức năng sinh học thần kinh một cách gián tiếp bằng việc sử dụng con đường glucocorticoid. Một số khác gợi ý rằng vitamin A góp phần vào các quá trình trí nhớ khoẻ mạnh, và các nghiên cứu này khuyến cáo một lượng nhập bổ sung vitamin A nhằm ngăn ngừa khiếm khuyết nhận thức liên quan đến tuổi tác.

Trong bối cảnh này, các nhà nghiên cứu đến từ Đại học British Columbia (UBC) ở Canada đưa ra giả thiết rằng việc thiếu vitamin A có thể đóng một vai trò trong sự tiến triển bệnh lý Alzheimer. Do đó họ tiến hành kiểm tra ảnh hưởng của việc thiếu vitamin A ở giai đoạn trước sinh và nhũ nhi trên sự tiến triển của bệnh lý Alzheimer ở chuột, do những giai đoạn sớm này rất quan trọng cho sự phát triển não. Hơn thế nữa, nghiên cứu khảo sát mối liên quan giữa vitamin A và mất trí nhớ ở người. Nghiên cứu có sự liên kết với TS. Tingyu Li cùng các đồng nghiệp đến từ Bệnh viện Nhi thuộc Đại học Y Chongquing ở Trung Quốc. Nhóm nghiên cứu được đứng đầu bởi TS. Weihong Song, một giáo sư khoa Tâm lý tại UBC đồng thời là Chủ tịch Hội nghiên cứu Canada về bệnh Alzheimer. Các phát hiện được công bố trên tạp chí “Acta Neuropathologica”.

Các nhà khoa học sử dụng những con chuột đã được biến đổi gen. Họ loại bỏ vitamin A ở một số những con chuột này khi chúng vẫn còn trong bụng mẹ, trong khi những con chuột khác bị loại bỏ vitamin A sau khi sinh thông qua chế độ ăn. Một số con chuột bị loại bỏ vitamin A sau sinh được cho ăn một chế độ ăn bình thường, trong khi những con chuột khác được nhận chế độ ăn bổ sung vitamin A. Tất cả những con chuột được kiểm tra về các khả năng học tập và trí nhớ.

TS. Song và nhóm nghiên cứu tìm thấy rằng một sự thiếu hụt nhẹ của vitamin A làm tăng các nồng độ của một protein được gọi là amyloid beta, và những con chuột thiếu hụt vitamin A biểu hiện một sự giảm rõ rệt những bài kiểm tra trí nhớ và học tập khi chúng lớn lên, so với những con chuột khoẻ mạnh đồng trang lứa với chúng. Protein beta-amyloid đóng một vai trò quan trọng trong sự tiến triển của bệnh Alzheimer, protein này đóng thành một mảng dính hoặc tạo thành các khối giữa các tế bào thần kinh. Điều này ngăn chặn sự dẫn truyền thần kinh và cuối cùng dẫn tới sự chết của các tế bào não. Hơn thế nữa, khi những con chuột bị loại bỏ vitamin A trước sinh được cho ăn lại một chế độ ăn khoẻ mạnh khi sinh ra, chúng vẫn còn biểu hiện tệ hại trên những bài kiểm tra nhận thức hơn những con chuột được nhận một lượng nhập bình thường của vitamin A trong tử cung, nhưng bị loại bỏ sau sinh. Điều này gợi ý rằng sự tổn thương thần kinh đã bắt đầu từ trong tử cung. “Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy rõ ràng rằng sự thiếu hụt không đáng kể của vitamin A, ngay cả trong giai đoạn sớm trong thai kỳ, có một ảnh hưởng bất lợi trên sự phát triển não và một tác động kéo dài có thể làm bệnh Alzheimer trở nên thuận lợi trong giai đoạn sau của cuộc đời” – theo TS. Weihong Song.

Điều thú vị là, một số tổn thương có vẻ hồi phục được – ít nhất ở mức độ nào đó. Những con chuột bị thiếu hụt trước sinh nhưng được cho bổ sung vitamin A ngay sau khi sinh có sự học tập và các kỹ năng xử lý trí nhớ tốt hơn những con chuột không được nhận các sự bổ sung vitamin A. “Trong một số trường hợp, việc cung cấp các sự bổ sung cho các con chuột với mô hình bệnh Alzheimer có thể làm giảm nồng độ beta amyloid và cải thiện sự học tập và các khiếm khuyết trí nhớ” – TS. Song phát biểu. “Điều quan trọng là càng sớm càng tốt”. Các nhà nghiên cứu cũng đồng thời kiểm tra mối liên quan mất trí nhớ - vitamin A trên người. Họ điều tra 330 người lớn tuổi ở Chongquing, Trung Quốc, và họ phát hiện ra rằng 75% người lớn tuổi có thiếu vitamin A nhẹ hoặc rõ rệt cũng đồng thời khiếm khuyết nhận thức, so với 47% những người với nồng độ khoẻ mạnh của vitamin A.

Bất chấp những kết quả hấp dẫn của nghiên cứu, TS. Song cảnh báo về tính phóng đại của sự quan trọng của các phát hiện của họ. TS chỉ ra rằng sự thiếu hụt vitamin A rất không phổ biến ở Bắc Mỹ, và cảnh báo về các mối nguy hiểm của một lượng nhập vitamin A cao quá mức. TS nhấn mạnh thai phụ không uống quá nhiều viên bổ sung vitamin A, và nhắc nhở họ rằng cách tốt nhất để duy trì một nồng độ tối ưu của vitamin là bằng việc có một chế độ ăn cân bằng.

(Nguồn: medicalnewstoday 1/2017)

Từ khóa: Thiếu vitamin A có thể gây Alzheimer khởi phát ngay từ giai đoạn bào thai