Cắt amygdale là một trong số các phẫu thuật thường gặp nhất ở trẻ em. Vào năm 1998, tỷ lệ phẫu thuật này thay đổi từ 19/10.000 trẻ ở Canada đến 118/10.000 trẻ ở Bắc Ai-len. Tại Hoa Kỳ, khoảng 186.000 trường hợp phẫu thuật được thực hiện mỗi năm.

Các biến chứng thường gặp sau phẫu thuật cắt amygdale bao gồm buồn nôn, nôn, đau, và chảy máu. Thông thường, các thuốc kháng viêm không steroid (nonsteroidal anti-inflammatory drugs – NSAIDS) vẫn được sử dụng rộng rãi sau phẫu thuật cắt amygdale do tác dụng giảm đau và không có các tác dụng phụ như opioid. Tuy nhiên, các NSAIDS cổ điển, thông qua tác dụng ức chế tiểu cầu, sẽ làm gia tăng nguy cơ chảy máu sau phẫu thuật.

Trong khi đó, dexamethasone với tác dụng chống buồn nôn, nôn, đã được một số chuyên gia đề nghị sử dụng, đơn độc hoặc phối hợp, nhằm ngăn ngừa các biến chứng sau phẫu thuật cắt amygdale. Đã có những nghiên cứu chứng tỏ, nhất là ở đối tượng trẻ em được phẫu thuật cắt amygdale, dexamethesone không chỉ có tác dụng chống nôn mà còn có tác dụng giảm đau. Cũng từ đó, nhiều quan điểm khuyến cáo dexamethasone nên được chỉ định thường quy, bởi lẽ tác dụng phụ (khi dùng ngắn ngày) và giá cả hầu như không là vấn đề trở ngại.

Vậy dexamethasone có thật sự an toàn trong điều trị phòng ngừa các biến chứng sau cắt amygdale hay không? Để trả lời câu hỏi này, Christoph Czarnetzki và cộng sự đã tiến hành một nghiên cứu ngẫu nhiên trên 215 trẻ được phẫu thuật cắt amygdale tại một bệnh viện – đại học ở Geneva, Thụy Sĩ từ 02/2005 đến 12/2007. Các trẻ này sẽ được chọn lựa ngẫu nhiên để nhận dexamethasone (0,05; 0,15; hoặc 0,5mg/kg) hoặc giả dược đường tiêm tĩnh mạch sau khi đã gây tê hoặc gây mê để tiến hành phẫu thuật. Acetaminophen phối hợp codein và ibuprofen được dùng để giảm đau sau phẫu thuật. Tất cả trẻ tham gia nghiên cứu sẽ được theo dõi trong 10 ngày sau đó.

Kết quả ghi nhận được gồm một số điểm chính như sau:

• Tại thời điểm 24 giờ, 24/54 trẻ nhận giả dược (44%) có hiện diện biến chứng sau phẫu thuật (buồn nôn, nôn, đau) so với 20/53 trẻ (38%), 13/54 trẻ (24%), và 6/52 trẻ (12%) nhận dexamethasone với liều lần lượt là 0,05; 0,15; và 0,5mg/kg.
• Trẻ được điều trị với dexamethesone ít dùng ibuprofen hơn sau phẫu thuật.
• 2/53 trẻ nhận giả dược (4%) có biến chứng chảy máu sau phẫu thuật so với 6/53 trẻ (11%), 2/51 trẻ (4%), và 12/50 trẻ (24%) nhận dexamethasone với liều lần lượt là 0,05; 0,15; 0,5mg/kg.

Nghiên cứu trên cho thấy dexamethasone làm giảm được nguy cơ các triệu chứng buồn nôn, nôn, đau sau phẫu thuật cắt amygdale nhưng mặt khác lại làm tăng đáng kể nguy cơ chảy máu. Do đó, việc khuyến cáo sử dụng thường quy dexamethasone sau phẫu thuật cắt amygdale cần được cân nhắc và xem xét nhiều hơn nữa.

(Nguồn: JAMA, 10/12/2008)

BS Nguyễn An Nghĩa