Ủy ban Cảnh Giác Dược Châu Âu (The European Medicines Agency’s Pharmacovigilance Risk Assessment Committee – PRAC) đã khuyến cáo về các thuốc đồng vận beta tác dụng ngắn (salbutamol, fenoterol, ritodrine, terbutaline…) không nên sử dụng trong sản khoa ở dạng đường uống hoặc đường đặt hậu môn trong phòng ngừa cơn co thắt chuyển dạ. Tuy nhiên, với dạng tiêm vẫn có thể sử dụng trong thời gian ngắn trong sản khoa tùy theo tình trạng cụ thể của bệnh nhân. Khuyến cáo này được đăng vào ngày 06 tháng 9 năm 2013 cho các nước thuộc Liên Minh Châu Âu (PRAC recommends restricted use of short-acting beta-agonists in obstetric indications, EMA/533740/2013)

Thuốc đồng vận β hoạt động bằng cách kích thích thụ thể trên bề mặt tế bào β2 adrenergic, gây ra giãn cơ trơn ở nhiều cơ quan như đường hô hấp, mạch máu, dạ dày và ruột, cơ quan sinh sản. Ở liều thấp, thuốc đồng vận beta tác dụng ngắn được sử dụng rộng rãi để điều trị hen suyễn do tác dụng làm giãn đường thở. Do có tác dụng giãn cơ tử cung nên một số thuốc này được chấp thuận ở một số quốc gia ở Châu Âu như là một thuốc giảm gò. Tuy nhiên khi dung liều cao cho các chỉ định sản khoa, thuốc đồng vận beta tác dụng ngắn gây ra nguy cơ tác dụng phụ lên tim mạch từ nhịp tim nhanh, rối loạn nhịp cho đến tai biến nguy hiểm như phù phổi. Vì vậy, Ủy Ban Cảnh giác Dược Châu Âu (PRAC) đã tiến hành đánh giá nguy cơ tác dụng phụ trên tim mạch và lợi ích của các thuốc này khi được chỉ định như thuốc giảm gò đặc biệt nếu sử dụng thời gian dài (hơn 48 giờ).

Từ dữ liệu của các thử nghiệm lâm sàng, dữ liệu an toàn sau khi thuốc được phép lưu hành trên thị trường và xem xét các hướng dẫn điều trị có liên quan, PRAC kết luận rằng: Có một nguy cơ tác dụng phụ trên tim mạch nghiêm trọng cho cả người mẹ và thai nhi khi sử dụng các thuốc đồng vận beta tác dụng ngắn, các tác dụng phụ này thường xảy ra khi sử dụng thuốc kéo dài (hơn 48 giờ).

PRAC kết luận, đối với dạng uống và tọa dược, nguy cơ của các thuốc này lớn hơn những lợi ích trong sản khoa và khuyến cáo không nên sử dụng. Với dạng tiêm, khuyến cáo sử dụng tối đa trong 48 giờ để điều trị dọa sinh non ở tuần thai thứ 22 đến 37, dưới sự giám sát liên tục tình trạng của mẹ và thai nhi. Dạng tiêm cũng được sử dụng trong trường hợp cần xoay thai (di chuyển thai vào đúng vị trí) hoặc một số tình trạng cấp cứu, nếu các chỉ định này đã được duyệt ở các nước sở tại.

Ở Việt Nam, salbutamol – một thuốc đồng vận beta tác dụng ngắn – được sử dụng khá phổ biến. Theo tinh thần của khuyến cáo này, chúng ta cần thận trọng khi sử dụng các dạng uống hoặc tọa dược salbutamol trong điều trị dọa sinh non, chỉ nên sử dụng dạng tiêm trong 48 giờ đầu và cân nhắc các thuốc có độ an toàn cao hơn cho bà mẹ và thai nhi như atosiban.

ThS. BS. Lê Đình Trọng

http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Referrals_document/Short-acting_beta-agonists/Recommendation_provided_by_Pharmacovigilance_Risk_Assessment_Committee/WC500148669.pdf