CNSH. Võ Minh Tuấn – IVFMD Tân Bình

Công nghệ Hỗ trợ sinh sản (ART) đã mang lại niềm vui cho những người đang phải đối mặt với tình trạng vô sinh. Thành công của ART là không thể phủ nhận với sự ra đời của 8 triệu trẻ. Phần lớn những trẻ ART có vẻ khỏe mạnh, nhưng những hiểu biết về những ảnh hưởng lâu dài của các kỹ thuật này đối với sự tăng trưởng và phát triển của trẻ còn rất hạn chế (Roseboom, 2018). Việc tiếp xúc với môi trường trong các giai đoạn phát triển quan trọng của con người, bao gồm cả giai đoạn tiền thụ thai trong đó xảy ra vô số quá trình tái lập trình thượng di truyền và hình thành các lớp tế bào mầm, có ảnh hưởng lâu dài đối với sự phát triển và tăng trưởng tiếp theo và từ đó ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ sau này (Fleming và cộng sự, 2018). Các điều kiện nuôi cấy phôi có thể làm thay đổi sự phân bổ của tế bào ở lớp TE và ICM (Watkins và cộng sự, 2007; Chen và cộng sự, 2019), đồng thời ảnh hưởng đến sự trao đổi chất của phôi và quy định thượng di truyền của bộ gen phôi, dẫn đến các bệnh về sau như tăng huyết áp, không dung nạp glucose, … (Watkins et al., 2007; Rexhaj et al., 2013; Chen et al., 2014; Feuer et al., 2014).

Sức khỏe của trẻ sinh ra sau điều trị vô sinh hiếm muộn có thể bị tác động bởi các yếu tố từ bố mẹ hoặc các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như kích thích buồng trứng, ICSI, hệ thống môi trường nuôi cấy, ... Trong đó, môi trường nuôi cấy phôi là yếu tố quan trọng cần quan tâm vì nó tác động trực tiếp vào quá trình phát triển của phôi. Một số nghiên cứu cho thấy môi trường nuôi cấy ảnh hưởng đến sự phát triển của phôi cũng như kết cục thai kỳ. Hơn nữa, một số nghiên cứu đã chứng tỏ môi trường nuôi cấy còn tác động đến sự phát triển của thai kỳ trong tam cá nguyệt thứ hai (tuần thứ 13-21), cân nặng trẻ lúc mới sinh cũng như sự phát triển của trẻ lúc 2 tuổi (Nelissen và cs, 2013; Zandstra và cs, 2015; Kleijkers và cs, 2014). Dù môi trường nuôi phôi rất nhỏ, tuy nhiên, nó lại có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển của người và sức khỏe lâu dài sau này.

Bằng cách sử dụng thông tin chi tiết về hàng ngàn trẻ em được thụ thai bằng ART phát triển khác nhau trong giai đoạn ban đầu so với trẻ em thụ thai tự nhiên, nghiên cứu của Magnus và cộng sự cho thấy những trẻ sinh ra từ ART nhỏ hơn lúc sinh nhưng phát triển nhanh hơn sau khi sinh dẫn đến tăng chiều cao và cân nặng ở những năm đầu, tuy nhiên trong những năm tiếp theo, sự khác biệt về chiều cao và trọng lượng của trẻ từ ART ngày càng giảm dần so với trẻ sinh ra từ thụ thai tự nhiên, vì vậy đến tuổi 17 thì cả 2 nhóm không còn sự khác biệt rõ ràng. Mặt khác, các yếu tố của ART cũng góp phần vào sự khác biệt trong tăng trưởng, khi trẻ em được thụ thai do chuyển phôi đông lạnh có xu hướng to hơn vào tuần 18 của thai kỳ và tiếp tục lớn hơn các trẻ khác cho đến khi 6 tuổi.

Các nghiên cứu đoàn hệ dựa trên thông tin đăng ký, có thiết kế dọc và cỡ mẫu lớn rất quan trọng vì chúng giúp cung cấp câu trả lời cho các câu hỏi quan trọng về sự tăng trưởng và phát triển sau đó của trẻ ART. Thông tin đăng ký sẽ giúp hạn chế sai lầm do chọn mẫu, cỡ mẫu lớn sẽ giúp tăng năng lực mẫu, phát hiện các khác biệt nhỏ và tạo khả năng điều chỉnh các yếu tố gây nhiễu tiềm ẩn.

Mặc dù kích thước cơ thể là tương tự nhau, nhưng có thể có sự khác biệt về cấu phần cơ thể (Yajnik và Yudkin, 2004) gây ảnh hưởng lớn đến quá trình chuyển hoá. Ngoài ra, mô hình tăng trưởng của trẻ sinh ra sau ART đặc biệt cũng tương tự với các mô hình tăng trưởng đã được quan sát thấy ở những trẻ bị đái tháo đường type 2 và bệnh tim mạch khi lớn (Eriksson et al., 2001; Bhargava et al., 2004; Barker et al., 2005; Eriksson et al., 2006). Trẻ sinh từ ART có những thay đổi tim mạch có thể được phát hiện trong quá trình phát triển của thai nhi và tồn tại sau này. Những thay đổi tim mạch này bao gồm tâm nhĩ lớn hơn, tâm thất tròn hơn, rối loạn chức năng tâm thu và tâm trương, tăng huyết áp tâm thu và tâm trương (Valenzuela-Alcaraz Serafini. et al., 2019). Nhiều đoàn hệ khác đã báo cáo tình trạng suy yếu mạch máu và tăng huyết áp ở trẻ sinh sau ART (Ceelen et al., 2008; Sakka. Et al., 2010; Scherrer et al., 2012; Guo et al., 2017), dễ bị rối loạn chuyển hóa như giảm chuyển hóa glucose (Sakka. et al., 2010; Chen et al., 2014; Gkourogianni et al., 2014; Pontesilli. et al., 2015; Guo et al., 2017) cũng như thay đổi phân bố mỡ cơ thể, mặc dù chiều cao và trọng lượng tương tự (Ceelen et al., 2007).

Trường Đại học Monash đã tiết lộ những đầu mối sớm để xác định những trẻ nào có trọng lượng thấp khi sinh sẽ có nguy cơ mắc các vấn đề về tim mạch trong tương lai. Tiết lộ này đã mở ra phương hướng theo dõi và điều trị tốt hơn cho các trẻ nhẹ cân. Nghiên cứu do Giáo sư Sehgal của Đại học Monash đưa ra cho thấy rằng trẻ sinh non tháng và có cân nặng khi sinh thấp có huyết áp cao hơn đáng kể so với những trẻ sinh non nhưng cân nặng tốt. So sánh 20 trẻ non tháng bị chậm tăng trưởng với 20 trẻ non tháng cân nặng tốt, nhóm nghiên cứu nhận thấy nhóm trẻ chậm tăng trưởng có tâm thất dày hơn, chức năng co bóp tâm thất giảm và khả năng giãn kém hơn. Ngoài ra, các mạch máu dày và xơ cứng hơn. Những trẻ này sẽ được kiểm tra lại gần 1 năm sau. Có thông tin cho thấy những phát hiện này có khuynh hướng duy trì đến tuổi vị thành niên và có thể là mối liên quan quan trọng nhất giữa tình trạng nhẹ cân lúc sinh và sự khởi phát bệnh lý tim mạch sớm khi trưởng thành.

Tuy nhiên, vẫn rất cần thêm thông tin về sức khỏe lâu dài ở trẻ em sinh ra từ ART. Mặc dù hiện tại hầu hết các trẻ từ ART còn quá nhỏ để có thể tiến hành nghiên cứu các bệnh lý của trẻ, chúng ta vẫn cần tiếp tục theo dõi sức khoẻ của trẻ cũng như cần thêm nhiều biện pháp khác để xác định liệu chúng ta có thể yên tâm về sức khoẻ của trẻ sinh ra sau ART hay chưa.

Nguồn: Roseboom, T. J., & Eriksson, J. G. (2021). Children conceived by ART grow differently in early life than naturally conceived children but reach the same height and weight by age 17. Reassuring? Not so sure. Human Reproduction, 36(4), 847-849.

Từ khóa: Sức khỏe của trẻ sinh ra từ thụ tinh trong ống nghiệm