Lympho bào T giúp đỡ đóng một vai trò quan trọng trong sinh lý bệnh của phản ứng đặc dị và bệnh lý tự miễn.

Các tế bào này được chia thành hai phân nhóm tùy thuộc theo các cytokine mà nó tiết ra. Tế bào Th1 sản xuất chủ yếu interferon-gamma, interleukin-2 (IL-2), IL-12, yếu tố hoại tử mô-alpha và có liên quan với các bệnh lý tự miễn cũng như nhiễm trùng nội bào. Ngược lại, Tế bào Th2 sản xuất IL-4, IL-5, IL-13, và IL-10 và có liên quan với các phản ứng đặc dị cũng như nhiễm trùng ngoại bào.

Người ta tin rằng cả hai phân nhóm trên đều có chung một tế bào tiền thân là Th0, đây là một tế bào lympho T CD4+ trưởng thành, có khả năng phát triển thành kiểu hình Th1 hoặc Th2. Một khi một đáp ứng miễn dịch thông qua tế bào T bắt đầu phát triển theo một hướng, tế bào tiền thân này sẽ tiến triển dần theo hướng đó. Th1 và Th2 ức chế qua lại lẫn nhau bởi các sản phẩm cytokine chuyên biệt của mình.

Các bệnh lý miễn dịch như đái tháo đường phụ thuộc insulin (ĐTĐPTI), viêm khớp dạng thấp, viêm tuyến giáp tự miễn được xem như các bệnh lý tự miễn chuyên biệt theo cơ quan qua trung gian Th1. Ngược lại, các bệnh lý liên quan phản ứng đặc dị như suyễn, chàm, bệnh sốt mùa hè (hay fever), có tiếp xúc với các dị nguyên trong không khí sẽ đẩy mạnh sự biệt hóa tế bào Th0 thành Th2, là cơ sở để kích thích lympho B sản xuất IgE chuyên biệt chống lại dị nguyên.

Thế nhưng trên thực tế, liệu có mối liên quan nào giữa ĐTĐPTI  và phản ứng đặc dị hay không? (tương ứng với mối liên hệ Th1/Th2). Xuất phát từ câu hỏi này, bác sĩ Vered Gazit và cộng sự đã tiến hành một nghiên cứu tiền cứu nhằm  đánh giá xuất độ các biểu hiện lâm sàng và cận lâm sàng của các bệnh lý có phản ứng đặc dị ở trẻ  ĐTĐPTI.

Dân số nghiên cứu bao gồm 2 nhóm, nhóm nghiên cứu gồm 65 trẻ đái tháo đường phụ thuộc insulin điều trị tại khoa nội tiết ở trung tâm y khoa Wolfson, Israel.

Độ tuổi trung bình của nhóm trẻ này 15 tháng đến 24 tuổi. Nhóm kiểm soát bao gồm 74 trẻ nhập khoa cấp cứu nhi ở cùng bệnh viện với các chẩn đoán bệnh lý cấp tính nhưng không bị đái tháo đường (phỏng, đau bụng, sốt, chấn thương đầu,…).

Tất cả các trẻ này (hoặc người nhà của trẻ đối với bệnh nhi nhỏ tuổi) sẽ được yêu cầu hoàn thành một bảng hỏi về tiền căn cá nhân - gia đình liên quan phản ứng đặc dị và bệnh lý tự miễn. Ngoài ra, nồng độ IgE huyết thanh và sự hiện diện của kháng thể IgE có liên quan với dị nguyên sẽ được đo và phân tích.

Kết quả ghi nhận được trẻ đái tháo đường phụ thuộc insulin và những thành viên quan hệ cấp 1 trong gia đình có xuất độ mắc cao hơn rõ rệt các bệnh lý tự miễn khác như viêm tuyến giáp và bệnh celiac khi so sánh với nhóm chứng. Ngược lại, xuất độ hiện diện các bệnh lý có biểu hiện phản ứng đặc dị tương đương nhau ở cả 2 nhóm.

Nghiên cứu đã cho thấy xuất độ của các bệnh lý biểu hiện phản ứng đặc dị trong nhóm đái tháo đường phụ thuộc insulin tương tự với dân số chung. Với kết quả này, giả thuyết Th1/Th2 cổ điển dường như đã giải thích sự phức tạp của đáp ứng miễn dịch quá đơn giản.

BS Nguyễn An Nghĩa

(Nguồn: IMAJ, Vol 10, 12/2008)