ThS. BS. Hồ Mạnh Tường – CGRH (Khoa Y Đại học Quốc gia TPHCM), HOSREM

MỞ ĐẦU

Hoàng thể ở người là một tuyến nội tiết hoạt động tạm thời. Hoàng thể được hình thành sau khi phóng noãn. Chủ yếu tiết nội tiết steroids, mà quan trọng nhất là progesterone. Hoàng thể đóng vai trò rất quan trọng trong sự duy trì và phát triển của thai kỳ trong giai đoạn sớm. Nếu không có thai, hoàng thể sẽ tự teo và ngưng hoạt động. Sau khi thai đã lớn (7-9 tuần), hoàng thể thai kỳ cũng sẽ thoái hóa dần.

Đa số các chu kỳ điều trị vô sinh hiện nay đều sử dụng thuốc nội tiết để kích thích buồng trứng. Điều này có thể dẫn đến rối loạn pha hoàng thể. Do đó, hỗ trợ hoàng thể có vai trò rất quan trọng để tăng tỉ lệ thành công của các chu kỳ điều trị vô sinh.

NGUYÊN NHÂN KHIẾM KHUYẾT PHA HOÀNG THỂ TRONG CHU KỲ CÓ KÍCH THÍCH BUỒNG TRỨNG

Khi có kích thích buồng trứng, các nang noãn và nang hoàng thể ở giai đoạn đầu của pha hoàng thể tiết nhiều nội tiết steroids so với chu kỳ bình thường. Nồng độ steroids tăng cao ức chế tuyến yên tiết LH. Trong khi đó, hoàng thể ở người cần sự kích thích đầy đủ và theo nhịp của LH, do tuyến yên chế tiết, để duy trì chức năng sinh lý. Sự thiếu LH trong giai đoạn hoàng thể có thể làm hoàng thể bị thoái hóa sớm và khiếm khuyết chức năng hỗ trợ thai kỳ.

Hoàng thể tiết chủ yếu progesterone. Đây là nội tiết tố quan trọng nhất để nội mạc tử cung chuẩn bị cho phôi làm tổ và duy trì thai trong giai đoạn sớm. Ngoài tác động lên nội mạc tử cung, progesterone còn có tác động lên hệ thống vòi trứng tử cung tạo ra các co thắt để vận chuyển phôi từ vòi trứng đi vào tử cung. Ngoài ra hoàng thể cũng chế tiết estradiol. Tác dụng của estradiol do hoàng thể tiết ra chưa được hiểu rõ.

Khiếm khuyết pha hoàng thể làm hoàng thể giảm tiết progesterone, ảnh hưởng đến sự phát triển của nội mạc tử cung chuẩn bị cho thai làm tổ, cũng như sự duy trì thai. Bổ sung progesterone đơn thuần có thể giúp duy trì thai kỳ khi có khiếm khuyết pha hoàng thể. Progesterone có thể có hiệu quả duy trì thai ngay cả trong trường hợp không có hoàng thể.

HỖ TRỢ HOÀNG THỂ

Thuốc sử dụng

• Cơ chế: Thay thế LH để duy trì hoạt động hoàng thể để hoàng thể tự tiết ra các nội tiết tố steroids

• Tiêm bắp 1000IU hay 1500IU

• Có thể tăng nguy cơ hội chứng quá kích buồng trứng, do đó hiện nay ít được sử dụng khi có kích thích buồng trứng.

5. Phối hợp nhiều loại

• Phối hợp progesterone, estradiol valerate và hCG

Thời gian sử dụng

• Liều hCG để kích thích rụng trứng có thể có tác dụng hỗ trợ hoàng thể trong 6 ngày. Các nghiên cứu cho thấy cần bổ sung progesterone sớm hơn thời điểm này.

• Sau khi làm tổ, thai tiết ra hCG và chính hCG do nhau thai tiết ra sẽ có vai trò duy trì hoàng thể. Do đó, chỉ cần duy trì hỗ trợ hoàng thể trong 2 tuần (thai khoảng 4-5 tuần). Hỗ trợ hoàng thể có thể tiếp tục kéo dài đến thai 7 tuần. Kéo dài hỗ trợ hoàng thể hơn nữa là không cần thiết.

KẾT LUẬN

• Sử dụng thuốc kích thích buồng trứng trong điều trị vô sinh có thể tạo ra khiếm khuyết pha hoàng thể, làm giảm khả năng làm tổ của phôi và duy trì sự phát triển của thai.

• Hỗ trợ hoàng thể phù hợp có thể giúp khắc phục khiếm khuyết pha hoàng thể, do đó đóng vai trò quan trọng trong điều trị vô sinh.

• Có nhiều phác đồ hỗ trợ hoàng thể khác nhau: loại thuốc, đơn lẻ hay kết hợp, thời điểm và thời gian sử dụng…

• Phác đồ phổ biến nhất hiện nay là progesterone sử dụng đường âm đạo.

TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH

1. Fatemi HM và cs. 2007 An update of luteal phase support in stimulated IVF cycles, Human Reproduction Update, 13(6), 581-590.

2. Devoto L (2008) Human corpus luteum physiology and the luteal-phase dysfunction associated with ovarian stimulation, Reproductive Bio Medicine Online, 18, suppl. 2, 19-24.