Hút thuốc lá trước mang thai và sinh nở là một tình trạng khá phổ biến, gặp ở 23,2% thai phụ tại Hoa Kỳ. Đây là một trong những yếu tố nguy cơ của tình trạng trẻ nhẹ cân, giảm tuổi thai và sinh non. Mối liên hệ này tỉ lệ thuận với lượng thuốc lá tiêu thụ. Đã có nhiều bằng chứng còn chỉ ra mối liên hệ giữa hút thuốc lá và nguy cơ xuất hiện đái tháo đường type 2. Tuy nhiên, có hay không mối liên hệ giữa hút thuốc lá trước sinh và bệnh lý đái tháo đường thai kỳ vẫn còn là một câu hỏi chưa có câu trả lời thống nhất.

Gần đây, kết quả nghiên cứu phân tích thứ cấp dữ liệu của Hệ thống Đánh giá Nguy cơ Thai kỳ (Pregnancy Risk Assessment Monitoring System), được thực hiện trên hơn 200.000 thai phụ trong thời gian 7 năm (2009-2015), vừa được công bố trên tạp chí Sản – Phụ khoa Hoa Kỳ (Obstetrics & Gynecology) đã cung cấp thông tin liên quan đến vấn đề trên. Các tác giả đã thu thập dữ liệu về tình trạng đái tháo đường thai kỳ tự báo cáo, thay đổi trạng thái hút thuốc lá khi mang thai (không hút thuốc lá, ngưng hút thuốc lá, giảm lượng thuốc lá tiêu thụ, không thay đổi hoặc tăng lượng thuốc lá tiêu thụ), tuổi mẹ, chủng tộc, chỉ số khối cơ thể trước mang thai (nhẹ cân, bình thường, thừa cân, béo phì) và tăng cân trong thai kỳ (không đủ, bình thường, quá mức).



Trong tổng số 222.408 thai phụ tham gia nghiên cứu, có 5,3% mắc đái tháo đường thai kỳ, 75,2% không hút thuốc lá trong vòng 2 năm trước mang thai, 2,8% ngưng hút thuốc lá trước khi có thai, 11,8% ngưng hút thuốc lá khi đã có thai, 6,7% giảm lượng thuốc lá tiêu thụ và 3,5% không thay đổi hoặc tăng lượng thuốc lá tiêu thụ. Có 48,1% phụ nữ có chỉ số khối cơ thể trước mang thai bình thường. Tỉ lệ thai phụ tăng cân không đủ, bình thường, quá mức trong thai kỳ lần lượt là 26,5%, 30,4% và 43,1%. Phân tích bằng mô hình hồi quy đa biến, hiệu chỉnh các yếu tố tuổi mẹ, chủng tộc, chỉ số khối cơ thể trước khi mang thai và tăng cân trong thai kỳ cho thấy ở những phụ nữ tiếp tục hút thuốc lá trong thai kỳ có nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ cao hơn nhóm còn lại. Điều này tỷ lệ thuận với số lượng thuốc lá tiêu thụ. Cụ thể, tỉ số nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ trong nhóm tiếp tục hút thuốc lá với số lượng không đổi hoặc tăng là 1,46 lần (OR 1,46, 95% CI 1,25–1,71), trong nhóm giảm hút thuốc lá là 1,22 lần (OR 1,22, 95% CI 1,08–1,38). Cơ chế sinh lý học của mối liên hệ này còn chưa rõ, với nhiều giả thuyết được đặt ra liên quan đến tình trạng kháng insulin, rối loạn chuyển hóa đường, béo bụng trung tâm, tăng stress oxy hóa, rối loạn chức năng nội mạc ở phụ nữ hút thuốc lá. Một vài nghiên cứu trên người và động vật còn chỉ ra rằng nicotine làm giảm sự phóng thích insulin thông qua tác động trực tiếp lên thụ thể của insulin trên các tế bào đảo tụy.

Nghiên cứu còn tồn tại một số nhược điểm như: phân tích thứ phát không thể thu thập thêm các biến số phụ thuộc khác, ví dụ: tiền căn gia đình mắc đái tháo đường thai kỳ, mức hoạt động thể chất, chế độ ăn, có thể làm ảnh hưởng đến mối liên quan giữa hút thuốc lá và đái tháo đường thai kỳ. Tuy nhiên, với ưu điểm về cỡ mẫu lớn, quá trình thu thập dữ liệu chặt chẽ, thu thập trên nhiều nhóm dân số - chủng tộc khác nhau và việc phân tích dữ liệu bằng mô hình hồi quy đa biến, hiệu chỉnh bởi các yếu tố nguy cơ đã biết, phân tầng theo từng nhóm đối tượng nguy cơ, nghiên cứu này cung cấp thêm một bằng chứng đáng tin cậy để các nhà lâm sàng thuyết phục thai phụ giảm hút thuốc lá nhằm đạt được mục tiêu chăm sóc sức khỏe sinh sản tốt hơn.

Nguồn tham khảo: Bar-Zeev, Yael, Zelalem T. Haile, and Ilana Azulay Chertok. 2020. “Association Between Prenatal Smoking and Gestational Diabetes Mellitus.” Obstetrics & Gynecology 135(1):91–99.