BS Trần Thị Minh Châu

Những nghiên cứu mới nhất về nguy cơ dị tật bẩm sinh ở những phụ nữ dùng thuốc ức chế tái hấp thu Serotonin có chọn lọc (SSRI) trong giai đoạn sớm của thai kỳ đã cung cấp những chứng cứ đáng tin cậy đối với một số loại thuốc chống trầm cảm trong nhóm này.

Một nghiên cứu trên gần 28.000 phụ nữ cho thấy Citalopram, Escitalopram, và Sertraline không liên quan đến nguy cơ dị tật bẩm sinh. Nhưng nghiên cứu này đã khẳng định 2 báo cáo trước đây về dị tật bẩm sinh khiếm khuyết vách tim và đóng khớp sọ sớm có liên quan đến Fluoxetine; và 5 báo cáo trước đây về dị tật tim bẩm sinh, vô não và hở thành bụng có liên quan đến Paroxetine.
 

Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng nguy cơ tuyệt đối là thấp, mặc dù dị tật bẩm sinh xảy ra thường xuyên hơn gấp 2 đến 3,5 lần ở những trẻ nhũ nhi con của bà mẹ dùng Paroxetin hoặc Fluoxetine vào giai đoạn sớm của thai kỳ.

SSRI được phụ nữ trong độ tuổi sinh sản và trong khi mang thai sử dụng rộng rãi. Các báo cáo về mối liên quan giữa Paroxetine và dị tật tim bẩm sinh đã khiến cho Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ ban hành một khuyến cáo an toàn vào năm 2005. Các nhà nghiên cứu đã khuyến cáo: "Gần đây, những phân tích gộp và tổng quan hệ thống kết hợp dữ liệu từ hơn 20 nghiên cứu dịch tễ học đã đưa đến những kết luận gây tranh cãi và sự không chắc chắn này đã ảnh hưởng đến nhận thức về sự an toàn của việc sử dụng thuốc chống trầm cảm trong thai kỳ". Để có được một ước tính chính xác hơn về nguy cơ tiềm ẩn gây ra dị tật bẩm sinh của từng loại thuốc SSRI, những nhà nghiên cứu đã sử dụng phương pháp Bayès để kết hợp các kết quả nghiên cứu độc lập với các kết quả từ nghiên cứu phòng chống dị tật bẩm sinh quốc gia (National Birth Defects Prevention Study). Các phân tích cuối cùng bao gồm 17.952 bà mẹ của những trẻ nhũ nhi bị dị tật bẩm sinh và 9.857 bà mẹ của những trẻ không bị dị tật bẩm sinh. Các phân tích này khẳng định báo cáo trước đó về mối liên quan giữa dị tật tim bẩm sinh tắc nghẽn đường thoát thất phải ở trẻ và bà mẹ sử dụng Fluoxetine hay Paroxetine bắt đầu 1 tháng trước khi thụ thai cho đến tam cá nguyệt thứ nhất; và giữa dị tật bẩm sinh vô não hoặc thông liên nhĩ với việc sử dụng Paroxetine.
 

 

 
Nghiên cứu này cũng khẳng định mối liên quan giữa hở thành bụng hoặc thoát vị rốn với Paroxetine; và giữa đóng khớp sọ sớm với Fluoxetine đã được ghi nhận trong những dữ liệu phân tích trước đây của nghiên cứu phòng chống dị tật bẩm sinh quốc gia. Tuy nhiên, những nhà nghiên cứu nói rằng các mối liên quan này “vẫn cần được chứng minh chắc chắn bằng một nguồn dữ liệu độc lập”.
 

 

 
"Mặc dù phân tích của chúng tôi ủng hộ mạnh mẽ giá trị của mối liên quan đã được quan sát thấy, sự gia tăng nguy cơ tuyệt đối là nhỏ, nếu mối liên quan là quan hệ nhân quả" các nhà nghiên cứu lưu ý. Họ chỉ ra rằng, ví dụ, nếu sự liên quan giữa việc sử dụng Paroxetine của người mẹ và vô não (OR=3.2) là quan hệ nhân quả, nguy cơ tuyệt đối sẽ tăng từ 2 lên 7 trên 10.000 phụ nữ sử dụng Paroxetine trong giai đoạn sớm của thai kỳ; đối với tắc nghẽn buồng thoát thất phải (OR=2.4), nguy cơ tuyệt đối sẽ tăng từ 10 lên 24 trên 10.000 trường hợp.

Cần bảo đảm việc tiếp tục xem xét kỹ lưỡng hơn
Tiến sĩ Reefhuis và các đồng nghiệp nói rằng chúng ta có thể "yên tâm" vì không có mối liên quan nào trong số 5 mối liên quan được báo cáo trước đây về Sertraline và dị tật bẩm sinh được xác nhận trong phân tích này, đặc biệt là vì có khoảng 40% phụ nữ sử dụng Sertraline trong số những phụ nữ được ghi nhận có sử dụng một loại thuốc SSRI trong giai đoạn đầu thai kỳ. Phân tích này cũng không cung cấp chứng cứ hỗ trợ cho 9 mối liên quan được báo cáo trước đây giữa sử dụng SSRI trong khi mang thai và những dị tật bẩm sinh tương ứng. Các nhà nghiên cứu viết: "Phân tích này khẳng định sự cần thiết để đánh giá mối liên quan giữa từng loại thuốc SSRI cụ thể với từng dị tật bẩm sinh cụ thể hơn là nghiên cứu kết hợp toàn bộ nhóm thuốc hoặc nghiên cứu trên nhiều dị tật bẩm sinh khác loại". Họ kết luận: "Tiếp tục xem xét kỹ lưỡng mối liên hệ giữa các thuốc SSRI và dị tật bẩm sinh phải được đảm bảo, và các nghiên cứu bổ sung về phương pháp điều trị SSRI cụ thể trong quá trình mang thai và dị tật bẩm sinh là cần thiết để cho phép phụ nữ và người chăm sóc sức khỏe của họ đưa ra những quyết định chính xác hơn về việc điều trị. Phân tích hiện tại có thể giúp hướng dẫn phụ nữ và người chăm sóc sức khỏe của họ lựa chọn an toàn nhất để vừa điều trị đầy đủ bệnh trầm cảm của người mẹ trong thời kỳ đầu của thai kỳ và vừa giảm thiểu nguy cơ dị tật bẩm sinh".

Tiến sĩ Christina Chambers, Đại học California, San Diego, đã nghiên cứu những rủi ro tiềm ẩn liên quan đến sử dụng SSRI trong thai kỳ nhưng không tham gia vào nghiên cứu này. Trong một cuộc phỏng vấn với Medscape Medical News, bà nói: "Bởi vì đây là 1 vấn đề rất thường gặp và gây nhiều tranh cãi, cho nên dù có bao nhiêu bài báo về lĩnh vực này được xuất bản thì người ta vẫn sẽ rất quan tâm đến nó. Trong những năm qua, các nghiên cứu tập trung về vấn đề liệu có mối liên quan giữa nguy cơ dị tật bẩm sinh với việc sử dụng SSRI của người mẹ hay không. Vậy câu hỏi là, "chúng ta có thể thêm được gì vào bức tranh này", tiến sĩ Chambers cho biết.

"Thách thức lớn nhất với nghiên cứu về các dị tật bẩm sinh đó là không công bằng khi nói rằng toàn bộ một nhóm thuốc có liên quan mà không nhìn vào từng loại thuốc cụ thể", tiến sĩ Chambers lưu ý. "Đôi khi một nhóm thuốc có cơ chế hoạt động tương tự nhau, nhưng không phải lúc nào cũng như vậy, do đó chúng ta cần phải nghiên cứu từng loại thuốc riêng biệt. Điều đó tạo ra một thách thức về việc thu thập đủ số người phơi nhiễm với loại thuốc cụ thể đó và càng phức tạp hơn bởi thực tế rằng bạn đang tìm kiếm những kết cục hiếm. Nghiên cứu mới này cố gắng tập trung vào từng loại thuốc cụ thể và nguy cơ dị tật bẩm sinh cụ thể" tiến sĩ Chambers cho biết.

Bà nói: "Thật khó hiểu khi không có mối liên quan giữa dị tật bẩm sinh và Sertraline trong khi Sertraline là loại thuốc phổ biến nhất được sử dụng và trước đó đã được cho là có liên quan đến dị tật bẩm sinh, và họ đã chứng minh ngược lại. Về một số khía cạnh, có lẽ kết quả này là đáng yên tâm, và họ đang tiếp tục nghiên cứu những mối liên quan của Paroxetine và Fluoxetine."

Tiến sĩ Chambers cho biết: “Với những dữ liệu này, các bác sĩ khi quyết định sử dụng SSRI sẽ có hai câu hỏi: "Loại thuốc nào hiệu quả đối với người phụ nữ này, và khi đặt lên bàn cân, có thể bạn sẽ chọn được một loại thuốc hiệu quả và dữ liệu về dị tật bẩm sinh sẽ tốt hơn một chút."

Nguồn: http://www.medscape.com/viewarticle/847955