CNSH. Ngô Hoàng Tín _ IVFVH

Microbiota, hay hệ vi sinh vật, bao gồm các vi khuẩn, nấm men và virus cư trú trong cơ thể người, ảnh hưởng đến nhiều hệ thống cơ quan như ruột, da, phổi và khoang miệng. Mặc dù thuật ngữ "microbiota" và "microbiome" thường được sử dụng thay thế cho nhau, nhưng có sự khác biệt: "microbiota" đề cập đến các vi sinh vật sống trong một môi trường cụ thể, trong khi "microbiome" là tập hợp các bộ gen của tất cả vi sinh vật trong môi trường đó. Công nghệ giải trình tự thế hệ mới đã cung cấp cái nhìn sâu sắc về thành phần của hệ vi sinh vật trong việc duy trì sức khỏe con người.
Ngoài ra, tác giả cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của “Hệ vi sinh vật” đường ruột trong việc duy trì cân bằng miễn dịch, chuyển hoá và sức khỏe tổng thể, từ đó gợi ý rằng các vi sinh vật ở đường tiêu hóa có thể ảnh hưởng gián tiếp đến các cơ quan khác trong cơ thể, bao gồm hệ sinh sản nam. Qua đó, các yếu tố như lối sống, chế độ ăn và thói quen cá nhân được xem là các yếu tố có thể điều chỉnh thành phần vi sinh thông qua sự tương tác phức tạp giữa hệ miễn dịch và các sản phẩm chuyển hoá của vi khuẩn.

Phương pháp nghiên cứu
Các tác giả đã tiến hành một đánh giá tài liệu trên PubMed đến tháng 12 năm 2023, sử dụng các từ khóa như "Hệ vi sinh vật và vô sinh nam", "microbiome và vô sinh nam", "microbiome và viêm tuyến tiền liệt", và "microbiome và tinh dịch". Sau khi loại bỏ các báo cáo trường hợp, các nghiên cứu không liên quan và các nghiên cứu không có bản thảo sẵn có, họ thu được 27 kết quả phù hợp cho đánh giá này.​
Hệ vi sinh vật trong tinh dịch và đường sinh dục nam
Trước đây, người ta cho rằng sự hiện diện của vi khuẩn trong tinh dịch là dấu hiệu của nhiễm trùng. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây sử dụng kỹ thuật giải trình tự RNA 16S cho thấy tinh dịch có thể có một hệ vi sinh vật riêng. Hệ vi sinh vật trong tinh dịch và nước tiểu có sự tương đồng, nhưng khác biệt đáng kể so với hệ vi sinh vật đường ruột. Ngoài ra, các nghiên cứu cho thấy rằng tinh dịch chứa một “vùng vi sinh” đa dạng đến từ nhiều nguồn khác nhau của hệ sinh sản nam, bao gồm cả tinh hoàn, tuyến tiền liệt và túi tinh. Các chi vi khuẩn như Pseudomonas, Pseudoxanthomonas và Acidovorax được tìm thấy nhiều trong tinh dịch, gợi ý về sự đóng góp từ các cơ quan như túi tinh, tuyến tiền liệt và tinh hoàn. Ngoài ra, sau khi thắt ống dẫn tinh, sự giảm của các chi Collinsella và Staphylococcus trong tinh dịch cho thấy sự hiện diện của hệ vi sinh vật đặc trưng trong tinh hoàn và mào tinh.​

Hệ vi sinh vật và chất lượng tinh dịch
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa sự thay đổi trong hệ vi sinh vật tinh dịch và chất lượng tinh trùng.​

• Tăng Prevotella spp.: Sự gia tăng của Prevotella có mối tương quan nghịch với mật độ tinh trùng và được liên kết với tình trạng viêm nhiễm tinh dịch (oligozoospermia) cũng như giảm tính di động tinh trùng (asthenozoospermia) liên quan đến béo phì. Điều này cho thấy Prevotella có thể ảnh hưởng xấu đến quá trình phát triển và chức năng của tinh trùng.
• Tăng Pseudomonas spp.: Các mẫu tinh dịch của nam giới vô sinh thường có tỷ lệ Pseudomonas cao. Một số nghiên cứu cho thấy rằng mức độ tăng của nhóm vi khuẩn này có liên quan đến số lượng và tính di động của tinh trùng, góp phần vào các vấn đề như giảm lượng tinh trùng di động (asthenozoospermia) và giảm mật độ tinh trùng (oligozoospermia).
• Giảm Lactobacilli: Trong khi một số chủng Lactobacillus, như Lactobacillus crispatus, có liên quan đến chất lượng tinh dịch tốt (đặc biệt là hình thái tinh trùng chuẩn), thì sự gia tăng của Lactobacillus iners lại được xem là yếu tố nguy cơ liên quan đến giảm mật độ tinh trùng. Cách tiếp cận này cho thấy rằng không phải tất cả các chủng Lactobacillus đều có tác dụng bảo vệ, mà sự khác biệt về loài có thể dẫn đến hiệu quả khác nhau đối với chức năng sinh sản.

Bên cạnh đó, các nhà nghiên cứu còn phát hiện ra sự tăng cường của chu trình S-adenosyl-L-methionine (SAM) trong tinh dịch của những người vô sinh có tỷ lệ Pseudomonas cao. SAM có vai trò quan trọng trong quá trình methyl hóa, kiểm soát stress oxy hoá và thúc đẩy sản xuất polyamine, tất cả đều là quá trình quan trọng trong việc tạo ra tinh trùng có chất lượng tốt.

Hệ vi sinh vật và viêm tuyến tiền liệt
Ở những bệnh nhân bị viêm tuyến tiền liệt, có sự giảm của Lactobacillus và tăng của Streptococcus trong tinh dịch. Điều này mở ra triển vọng về việc sử dụng probiotic trong điều trị viêm tuyến tiền liệt. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc bổ sung Lactobacilli có thể giảm mức độ các loại phản ứng oxy hóa trong tinh dịch và cải thiện khả năng di động của tinh trùng.​

Hệ vi sinh vật và nhiễm HPV
Một trong những chủ đề được quan tâm gần đây là mối liên hệ giữa nhiễm virus HPV (Human Papillomavirus) và sự thay đổi vi sinh trong tinh dịch. HPV là một trong những bệnh lây truyền qua đường tình dục phổ biến nhất ở cả nam và nữ. Các nghiên cứu đã báo cáo rằng sự hiện diện của HPV trong tinh dịch không chỉ có thể làm giảm các chỉ số về chất lượng tinh trùng như giảm tính di động, bất thường hình thái tinh trùng mà còn có thể tăng chỉ số phân mảnh DNA trong tinh trùng.
Một nghiên cứu nhỏ đã chỉ ra rằng, ở những nam giới nhiễm HPV, cấu trúc của vi sinh tinh dịch có sự khác biệt rõ rệt khi so sánh với nhóm không nhiễm. Cụ thể, mức độ của nhóm vi khuẩn Fusobacterium tăng lên đáng kể ở những mẫu tinh dịch dương tính với HPV. Ngoài ra, ở cấp độ họ (family) và chi (genus), các nhóm vi khuẩn như Streptococcaceae, Peptostreptococcaceae, Veillonellaceae và Moraxellaceae cũng xuất hiện với tỷ lệ cao hơn. Các vi khuẩn thuộc nhóm Fusobacteria vốn nổi tiếng với khả năng xâm nhập và bám dính vào các tế bào biểu mô cũng như gây điều chỉnh miễn dịch cục bộ đã được liên hệ với một số loại ung thư như ung thư trực tràng. Do đó, mối liên hệ giữa sự thay đổi vi sinh và nhiễm HPV mở ra khả năng rằng việc điều chỉnh vi sinh (ví dụ thông qua liệu pháp probiotic) có thể là một hướng đi mới trong việc cải thiện tình trạng nhiễm HPV và giảm thiểu tác động tiêu cực của nó đối với chất lượng tinh dịch.​

Các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự thay đổi hệ vi sinh
Bài báo cũng đề cập đến vai trò của các yếu tố môi trường—như chế độ ăn uống, thói quen hút thuốc, và tác động của ô nhiễm—đối với cơ cấu vi sinh của cả đường ruột lẫn đường sinh dục nam. Các nghiên cứu trong lĩnh vực này cho thấy:

• Chế độ ăn uống: Người theo chế độ ăn giàu đường, tinh bột tinh chế, chất béo bão hòa và rượu bia có xu hướng có một cộng đồng vi sinh khác biệt so với người ăn theo chế độ ăn Địa Trung Hải hoặc giàu protein. Một số thành phần vi sinh, như Candida spp., có thể phát triển mạnh khi chế độ ăn có hàm lượng carbohydrate cao. Mặc dù hiện chưa có nhiều nghiên cứu đi sâu về mối tương quan giữa chế độ ăn uống và vi sinh tinh dịch, nhưng các nghiên cứu trên chất lượng tinh dịch cho thấy lối sống lành mạnh có liên quan tốt với các chỉ số tinh trùng.
• Hút thuốc: Hút thuốc không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng tinh trùng về mặt sinh lý mà còn gây ra những thay đổi rõ rệt trong cấu trúc vi sinh của ruột. Điều này mở ra khả năng rằng những tác động tiêu cực của hút thuốc đối với sinh sản có thể được liên kết với sự thay đổi trong vi sinh đường sinh dục nam.
• Sự giao thoa vi sinh: Trong quá trình quan hệ tình dục, các đối tác có thể trao đổi vi khuẩn từ bộ phận sinh dục của nhau. Sự trao đổi này có thể ảnh hưởng đến cấu trúc của cả vi sinh tinh dịch và vi sinh âm đạo. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sự thay đổi trong vi sinh âm đạo (như giảm Lactobacillus và tăng vi khuẩn bất thường khác) có thể góp phần vào rối loạn như viêm amniotic hoặc viêm âm đạo. Vì vậy, khái niệm “cặp đôi vi sinh đường sinh dục” đã được đưa ra như là một yếu tố quan trọng cần được xem xét trong các nghiên cứu về vô sinh.

Kết luận
Hệ vi sinh vật đường sinh dục nam đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe sinh sản. Sự mất cân bằng hoặc nhiễm trùng do các vi sinh vật có hại có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng tinh trùng và khả năng sinh sản. Các yếu tố môi trường như chế độ ăn uống, hút thuốc và tiếp xúc với chất ô nhiễm có thể ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật ruột và đường sinh dục nam. Ngoài ra, hướng nghiên cứu "cặp đôi vi sinh" cũng cho thấy không chỉ riêng vi sinh tinh dịch đóng vai trò quan trọng trong sinh sản nam mà vi sinh âm đạo của phụ nữ cũng có vai trò điều tiết chức năng của tinh trùng. Do đó, cần có thêm nghiên cứu để làm rõ tác động của chế độ ăn uống, lối sống đối với hệ vi sinh vật tinh dịch và sinh hoạt của các cặp đôi để có cái nhìn toàn diện hơn về vai trò của hệ vi sinh vật trong sinh sản, mở ra cơ hội cho các phương pháp điều trị mới.
 
Nguồn: Buerger, J. D., Datla, J., Minassian, S., Dreibelbis, S., Glassner, M. J., Orris, J. J., Clements, N., Sheffy, A., & Anderson, S. H. (2023). Relationship Between Number of Oocytes Retrieved and Embryo Euploidy Rate in Controlled Ovarian Stimulation Cycles. Reproductive sciences (Thousand Oaks, Calif.), 30(3), 865–872. https://doi.org/10.1007/s43032-022-01017-7.

Từ khóa: hệ vi sinh vật, microbiome, vô sinh nam, ruột, tuyến tiền liệt, viêm tuyến tiền liệt