ThS. Vương Thị Ngọc Lan

Lạc nội mạc tử cung (LNMTC) là một bệnh lý mãn tính và tái phát đặc trưng bởi sự hiện diện và tăng sinh của mô tuyến và đệm của nội mạc tử cung bên ngoài buồng tử cung. Ước tính có khoảng 10% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản và khoảng 10-25% phụ nữ thực hiện kỹ thuật hỗ trợ sinh sản có LNMTC.

Chẩn đoán LNMTC chỉ dựa trên các triệu chứng đơn thuần là rất khó vì biểu hiện của LNMTC rất thay đổi và có thể trùng lấp với các vấn đề khác như hội chứng ruột kích thích hay bệnh lý viêm vùng chậu. Các triệu chứng sau đây có thể gặp trên bệnh nhân LNMTC: đau bụng kinh nhiều, cảm giác đau ở sâu khi giao hợp, đau vùng chậu mãn tính, đau khi rụng trứng, đau trước khi hành khi hay đau theo chu kỳ, vô sinh và mệt mỏi mãn tính.

Hiện nay, có rất nhiều bằng chứng cho thấy có liên quan giữa LNMTC và vô sinh, tuy nhiên mối liên hệ nhân quả chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, cũng có nhiều bằng chứng y văn thuyết phục cho thấy LNMTC có ảnh hưởng xấu lên chức năng buồng trứng, vòi trứng và độ chấp nhận của tử cung đối với phôi. Các yếu tố này có thể dẫn đến vô sinh.

Theo hướng dẫn của ESHRE (Hiệp hội về Sinh sản người và Phôi học châu Âu) năm 2005, TTTON là phương pháp điều trị thích hợp nếu có đi kèm các yếu tố sau: giảm chức năng vòi trứng, vô sinh nam hay thất bại với các điều trị khác. Các nghiên cứu cho thấy tỉ lệ có thai với TTTON thấp hơn ở bệnh nhân LNMTC nếu so với bệnh nhân tắc vòi trứng. LNMTC có thể có nhiều ảnh hưởng lên kết quả TTTON như: theo dõi kích thích buồng trứng khó hơn, giảm đáp ứng buồng trứng, giảm tỉ lệ thụ tinh, chất lượng phôi kém, giảm tỉ lệ làm tổ của phôi.

Nên hay không nên điều trị LNMTC hay u lạc tuyến ở buồng trứng trước khi thực hiện TTTON? Nếu phẫu thuật thì kỹ thuật nào là phù hợp? Đây là những vấn đề vẫn còn tranh luận. Dựa trên lược thảo y văn, phẫu thuật nên được thực hiện nếu u lạc tuyến buồng trứng có đau nhiều, kích thước >4cm và khi chẩn đoán khối u chưa rõ ràng. Sự chọn lựa giữa mổ bóc u, dẫn lưu + đốt vẫn còn được tranh luận. Cho dù chọn lựa phương pháp nào cũng cần phải chú ý đặc biệt bảo tồn tối đa mô buồng trứng lành. Chỉ định mổ nội soi lần 2 đối với u lạc tuyến buồng trứng cần được thảo luận kỹ.

Tóm lại, LNMTC là một bệnh lý khá thường gặp ở các bệnh nhân vô sinh. Tuy nhiên, mối quan hệ nhân quả giữa 2 vấn đề này chưa được xác nhận rõ ràng. Điều trị hiếm muộn ở các bệnh nhân có LNMTC, nhất là u lạc tuyến ở buồng trứng cần đặt sự ưu tiên cho điều trị hiếm muộn hơn là điều trị LNMTC.