BS Huỳnh Thị Mai Thanh

Nguy cơ ung thư buồng trứng trong suốt cuộc đời phụ nữ khoảng 1%-2%. Đây là nguyên nhân tử vong hàng đầu của ung thư phụ khoa và đứng hàng thứ tư trong những nguyên nhân tử vong do ung thư ở phụ nữ. Giai đoạn đầu thường không có biểu hiện bệnh, thời điểm chẩn đoán ung thư thường thì bệnh đã tiến triển và ở giai đoạn nặng (giai đoạn III hoặc IV). Các triệu chứng hay gặp ở giai đoạn đầu của bệnh là bụng căng lên và thay đổi thói quen đi cầu tuy nhiên những triệu chứng này thường bị bác sĩ kể cả bệnh nhân bỏ qua. Yếu tố nguy cơ của ung thư buồng trứng được biết là dậy thì sớm, mãn kinh muộn, phụ nữ chưa sinh đẻ, ít sử dụng thuốc ngừa thai, tuổi già, và tiền căn gia đình.

Thật không may, đến nay vẫn chưa có các công cụ hiệu quả giúp tầm soát ung thư buồng trứng. Siêu âm ngả âm đạo để tìm những bất thường tại buồng trứng và xét nghiệm thường quy chất đánh dấu u có giá trị tiên đoán dương tương đối thấp. Nghiên cứu này nhằm đánh giá tỉ lệ mắc ung thư buồng trứng cùng với tiền căn có các nang đơn giản tại buồng trứng phát hiện được khi siêu âm âm đạo thường quy trong thời kỳ mãn kinh.

Bệnh nhân trong nghiên cứu tham gia vào một thử nghiệm lớn tầm soát ung thư (ung thư tiền liệt tuyến, ung thư phổi,ung thư đại trực tràng và ung thư buồng trứng). Một phần của chương trình tầm soát, bệnh nhân được siêu âm ngả âm đạo và xét nghiệm CA 125 hằng năm. Những phụ nữ tuổi từ 55-74 đủ được nhận vào nghiên cứu. Những nang lớn hơn 10 cm ³ và những nang cho hình ảnh phức tạp được nghi ngờ ung thư buồng trứng.  Những nang không có nhú hay không có vách ngăn (nang đơn giản) được theo dõi bảo tồn. Trong khi theo dõi những nang đơn giản được bảo tồn, nếu thấy tình trạng có tiến triển như tăng nồng độ CA-125 hoặc nang cho hình ảnh phức tạp thì xem như phát hiện trường hợp ung thư.

Trong phân tích này có hơn 15.000 phụ nữ. Có 14% phụ nữ trong nghiên cứu phát hiện nang đơn giản tại buồng trứng khi được tầm soát lần đầu tiên. Nang đơn giản phổ biến nhất ở phụ nữ độ tuổi 55-59. Trong những trường hợp nang đơn giản có 6% sẽ tiến triển thành nang có hình ảnh phức tạp hơn trong thời gian theo dõi. Nang này tồn tại ở 54% trường hợp và 32% trường hợp biến mất. Nồng độ CA-125 không đi kèm việc tiến triển phức tạp hơn của nang. Sự hiện diện của các nang đơn giản tại buồng trứng không liên quan đến việc tăng nguy cơ ung thư buồng trứng về sau. Những phụ nữ hút thuốc hoặc sinh con sớm có nguy cơ ung thư buồng trứng thấp hơn. Trong khi đó, phụ nữ có trình độ học vấn cao hơn hoặc có tiền căn phẫu thuật phụ khoa lại có nguy cơ ung thư cao hơn. Mãn kinh sớm thường đi kèm với tăng nguy cơ xuất hiện các nang đơn giản.

Các nhà nghiên cứu kết luận rằng nang đơn giản của buồng trứng khá phổ biến trong thời kỳ mãn kinh, có thể không tiến triển hay thoái triển trong khi theo dõi.

Ung thư buồng trứng là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong các bệnh đường sinh dục nữ. Nếu bệnh được phát hiện sớm ở giai đoạn đầu thì tỷ lệ sống còn khoảng 90% ; còn nếu được phát hiện ở giai đoạn tiến triển thì tỷ lệ sống còn chỉ khoảng 20-25%. Tuy nhiên những năm gần đây có sự cải thiện về tỉ lệ sống còn.

Bởi vì bệnh ở giai đoạn sớm thường không có bất kỳ triệu chứng đặc hiệu, nên chẩn đoán được bệnh thường được ở giai đoạn muộn khi tỷ lệ sống còn rất thấp mặc dù có điều trị can thiệp. Việc thiếu các công cụ tầm soát tốt đã làm khó khăn trong việc phát hiện bệnh sớm và việc can thiệp những phát hiện tình cờ trở là một thách thức. Một số đặc tính trên siêu âm của những nang buồng trứng như vách nhú và phổ Doppler có dòng chảy bất thường thì nghi ngờ  ung thư và thường dẫn đến phẫu thuật thăm dò.

Việc xử trí những nang đơn giản của buồng trứng chưa rõ ràng. Mối lo ngại về tiến triển đến án tính của những nang này có thể dẫn đến việc khuyến cáo nên chỉ định phẫu thuật trong những trường hợp này, nhưng trong đa số trường hợp thường là những nang lành tính. Mặc dù việc xét nghiệm các chất đánh dấu u có thể hỗ trợ trong quyết định can thiệp nhưng những chất đánh dấu này thật sự không đặc hiệu cho ung thư buồng trứng.

Nghiên cứu này đã cho thấy nang đơn giản của buồng trứng hiếm khi tiến triển thành ung thư nên có thể theo dõi bảo tồn các nang này ở những phụ nữ mãn kinh. Tuy nhiên cần đánh giá từng trường hợp phải dựa vào đặc điểm cụ thể của từng cá nhân như bệnh sử, gia đình, di truyền bẩm sinh. Những phụ nữ nguy cơ thấp với nang đơn giản ở buồng trứng và nồng độ chất đánh dấu u thấp thì có thể theo dõi và làm lại các xét nghiệm trên mỗi 3 – 6 tháng/lần. Phụ nữ nguy cơ cao khi có các yếu tố ngu ycơ kể trên và tăng nồng độ các chất đánh dấu u thì tốt nhất nên được phẫu thuật. Nhìn chung nghiên cứu đã ủng hộ những khuyến cáo của Hiệp hội sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG), nang đơn giản của buồng trứng phát hiện tình cờ trong thời kỳ mãn kinh có thể được theo dõi vì nguy cơ tiến triển thành ung thư thấp.

Source: www.medscape.com