ThS. Hồ Lan Trâm

Bối cảnh và lý do nghiên cứu
Các mối quan hệ giữa nam giới lớn tuổi và phụ nữ trẻ hơn từ lâu đã trở thành hình mẫu quen thuộc trong xã hội – thậm chí mang tính “khuôn mẫu”. Mặc dù mối quan hệ kiểu này từng mang lại lợi ích qua lại về kinh tế như đàn ông lớn tuổi có thu nhập tốt và phụ nữ trẻ có khả năng sinh sản cao, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy có những bất lợi sinh học đáng kể đối với người nam lớn tuổi trong những mối quan hệ này. Trong quá khứ, mô hình “đàn ông lớn tuổi – phụ nữ trẻ” được ưa chuộng vì tối ưu hóa khả năng sinh tồn và nuôi dưỡng con cái.
Ngày nay, mặc dù nhiều rào cản xã hội đã được gỡ bỏ, các động lực chính như sự hấp dẫn giới tính, khả năng sinh sản, và sự ổn định tài chính vẫn tiếp tục duy trì xu hướng chênh lệch tuổi trong nhiều mối quan hệ. Từ góc độ giới tính, ở nam giới vẫn có xu hướng thiết lập các mối quan hệ dựa trên hấp dẫn ngoại hình nhiều hơn phụ nữ. Điều này phần nào giải thích lý do vì sao nhiều cuộc hôn nhân tan vỡ khi người chồng không còn giữ được sức hấp dẫn về tình dục đối với vợ và cũng lý giải cho xu hướng gia tăng các cuộc “ly hôn xế chiều” (grey divorces, silver splits). Mặc dù khoảng cách về cảm xúc và thể chất giữa các giới ngày càng lớn theo thời gian, các mối quan hệ giữa người ở hai thế hệ khác nhau, đặc biệt trong tái hôn hoặc mối quan hệ ngoài hôn nhân, vẫn có xu hướng gia tăng. Nghiên cứu cho thấy, khi nam giới lớn tuổi hơn, họ càng có xu hướng chọn bạn đời nữ trẻ tuổi hơn, với khoảng cách tuổi trung bình ngày càng tăng qua mỗi lần kết hôn: ở Mỹ là 3 năm (lần đầu), 5 năm (lần hai), và 8 năm (lần ba). Mặc dù nhiều nghiên cứu đã tập trung vào khía cạnh xã hội và tâm lý của các mối quan hệ chênh lệch tuổi, thì tác động sinh lý và bệnh lý đối với sức khỏe của nam giới trong các mối quan hệ này vẫn chưa được quan tâm đúng mức.
Theo nghiên cứu của European Male Aging Study, nam giới chịu ảnh hưởng đáng kể của tuổi tác lên cả sức khỏe tổng quát và sức khỏe tình dục. Tỷ lệ rối loạn cương tăng từ 30% lên 64% khi đến tuổi 80. Đây không chỉ là biểu hiện tình dục mà còn là dấu hiệu cảnh báo tim mạch, làm tăng gấp đôi nguy cơ tử vong, bất kể nồng độ hormone. Mặt khác, testosterone đóng vai trò trung tâm trong sức khỏe toàn diện của nam giới – ảnh hưởng đến tim mạch, xương khớp, chuyển hóa, tinh thần, và nhận thức. Khi nam giới già đi, nồng độ testosterone giảm dần, đặc biệt là ở những người có bệnh nền, gây ra tình trạng thiểu năng sinh dục nguyên phát hoặc thứ phát. Với dân số già ngày càng tăng, việc tìm hiểu mối liên hệ giữa chênh lệch tuổi trong mối quan hệ và tình trạng sức khỏe sinh dục nam giới là điều cần thiết. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm đánh giá toàn diện về tình trạng lâm sàng, nội tiết và bệnh lý ở những người nam đến khám nam khoa, với trọng tâm là tuổi của bạn đời và mức độ chênh lệch tuổi trong cặp đôi.
Vật liệu, phương pháp
Nghiên cứu đơn trung tâm bao gồm 4055 nam giới khi đến thăm khám ở đại học Careggi (Florence, Ý) trong giai đoạn từ 2002-2015. Mỗi người sẽ được thu thập các thông tin chi tiết về trình độ học vấn, thói quen sinh hoạt (rượu, thuốc lá), và số con thông qua bộ câu hỏi chuẩn hóa và  được khảo sát bằng bộ câu hỏi phỏng vấn có cấu trúc SIEDY, một công cụ chuyên biệt để khảo sát các yếu tố liên quan đến rối loạn chức năng tình dục ở nam giới.
Bên cạnh đó, tất cả bệnh nhân được thực hiện khám lâm sàng và xét nghiệm sinh hóa toàn diện. Một phần trong số người tham gia (1747 người) được thực hiện siêu âm Doppler màu dương vật (PDCU) ở trạng thái nghỉ (bPSV), trong đó 1676 người được tiêm tĩnh mạch prostaglandin E1 để đo vận tốc tâm thu động (dPSV) để phản ánh chức năng mạch máu dương vật.
Phân tích cắt ngang (Cross-sectional) nhằm đánh giá các yếu tố tâm lý – sinh học và quan hệ có liên quan đến tình trạng sức khỏe của nam giới.
Phân tích dọc (Longitudinal) theo dõi tỷ lệ xuất hiện các biến cố tim mạch nghiêm trọng (MACE) trong tương lai. Tất cả các mô hình thống kê đều đã được điều chỉnh theo tuổi, trình độ học vấn, lối sống và điểm số bệnh lý mạn tính của người tham gia, nhằm kiểm soát các yếu tố gây nhiễu và tăng độ tin cậy cho kết quả phân tích.
Kết quả
Phân tích cắt ngang

• Nghiên cứu cho thấy độ tuổi trung bình của nam giới là 51,3 ± 13,3 tuổi, trong khi độ tuổi trung bình của bạn đời nữ là 48,2 ± 12,7 tuổi. Chênh lệch tuổi trung vị giữa nam và nữ (Δ tuổi M–F) là 4 năm [IQR: 1–7 năm].

• Chênh lệch tuổi tăng dần theo độ tuổi của nam giới cho thấy nam giới càng lớn tuổi càng có xu hướng chọn bạn đời trẻ hơn. Ở nam giới ≥ 69 tuổi, khoảng cách tuổi với bạn đời là trung bình 6 năm. Trong khi đó, ở nam giới ≤ 30 tuổi, chênh lệch tuổi chỉ khoảng < 2 năm.

• Δ tuổi M–F càng cao liên quan đến số con càng nhiều, kể cả sau khi điều chỉnh đầy đủ các yếu tố gây nhiễu (tuổi nam, lối sống, học vấn, CDS; N = 2168).

• Mối quan hệ có Δ tuổi M–F cao hơn thường liên quan đến bạn đời nữ có ham muốn tình dục cao hơn và khả năng đạt cực khoái cao hơn. Tần suất quan hệ tình dục được báo cáo cao hơn ở những cặp đôi có chênh lệch tuổi lớn. Ngược lại, chênh lệch tuổi lớn cũng liên quan đến mối quan hệ mới hình thành, thiếu ổn định và thường có xung đột với gia đình. Ngoài ra, ảnh hưởng bất lợi của tuổi tác đối với rối loạn cương ở nam giới không được cải thiện ngay cả khi họ có bạn đời trẻ tuổi hơn với chức năng tình dục tốt hơn.

• Nghiên cứu cho thấy rằng những nam giới lựa chọn bạn đời trẻ hơn có xu hướng mang đặc điểm nhân cách "kịch tính – biểu cảm" (Histrionic personality), với mối liên hệ thống kê có ý nghĩa (p = 0,023). Đồng thời, nồng độ testosterone trong máu cao hơn (p = 0,032).

Phân tích theo dõi dọc
Trong nhóm bệnh nhân được theo dõi dọc (N = 1402) trong 4,3 ± 2,59 năm, phân tích Kaplan–Meier cho thấy bệnh nhân thuộc tứ phân vị thứ tư (∆ tuổi M–F lớn nhất) có tỷ lệ xuất hiện biến cố tim mạch nghiêm trọng cao hơn đáng kể so với nhóm tứ phân vị đầu tiên (p = 0.005).
Kết luận
Các mối quan hệ có chênh lệch tuổi ngày càng phổ biến hơn theo độ tuổi của nam giới. Chênh lệch tuổi càng lớn giữa nam và bạn đời nữ không chỉ phản ánh một số đặc điểm tâm lý, sinh học riêng biệt ở người nam và kiểu hình mối quan hệ (như xu hướng chọn bạn đời trẻ, đặc điểm nhân cách, nồng độ testosterone cao hơn), mà còn liên quan đến nguy cơ gia tăng các biến cố tim mạch nghiêm trọng theo thời gian. Những phát hiện này cho thấy cần xem xét toàn diện hơn tác động lâu dài của mô hình quan hệ chênh lệch tuổi đối với sức khỏe tổng thể nam giới.
Hạn chế của nghiên cứu
Tất cả dữ liệu liên quan đến phía nữ giới được thu thập thông qua lời khai của bệnh nhân nam, do đó phản ánh nhận thức chủ quan, dù vậy, đây vẫn là yếu tố có giá trị về mặt tâm lý học. Bên cạnh đó, mẫu nghiên cứu gồm các nam giới mắc rối loạn chức năng tình dục, vì vậy không thể đại diện cho nam giới khỏe mạnh hay cho toàn bộ dân số. Ngoài ra, thiết kế hồi cứu của nghiên cứu không cho phép xác lập mối quan hệ nhân – quả. Tuy nhiên, toàn bộ các phân tích đã được điều chỉnh cho nhiều yếu tố nhiễu quan trọng, nhằm tăng độ tin cậy cho các kết luận được đưa ra.

Tài liệu tham khảo: Sparano, C., Rastrelli, G., Corona, G., Vignozzi, L., Vignoli, D., & Maggi, M. (2025). Age disparity in couples and the sexual and general health of the male partner. Andrology, 13(4), 782–793. https://doi.org/10.1111/andr.13738