Quá trình trưởng thành noãn là giảm phân của noãn từ prophase I đến metaphase II và một loạt các thay đổi siêu cấu trúc trong noãn bào, tất cả được điều hòa bởi rất nhiều con đường phân tử phức tạp. Các sai hỏng về biểu hiện và đột biến trên gen của các phân tử này sẽ làm sự trưởng thành của noãn bị ngưng trệ (oocyte maturation arrest- OMA); nhưng hầu hết là các nghiên cứu trên mô hình chuột. Chỉ một vài trường hợp OMA ở phụ nữ vô sinh được báo cáo và rất ít nghiên cứu về gen trên noãn người. Vì vậy, cần có các nghiên cứu trên gen về nguyên nhân gây OMA.
 

Gần đây, có 2 nghiên cứu (Feng et al, 2016a, 2016b) đã xác định 16 đột biến điểm khác nhau trên gen TUBB8 ở một số trường hợp OMA. TUBB8 (tubulin beta 8 class VIII) mã hóa protein tiểu phần β-tubulin (cấu thành nên thoi vô sắc) của noãn và phôi phân chia sớm. Đột biến trên gen này sẽ tác động đến sự lắp ráp thoi vô sắc và phá vỡ trạng thái vi ống của noãn; biểu hiện kiểu hình noãn MI với thoi vô sắc sai hỏng hoặc không có (Feng et al, 2016a).

Vì thế, nhóm tác giả đã tiến hành xác định các đột biến trên gen TUBB8 trong mẫu máu ngoại vi của 9 phụ nữ bị OMA thuộc 9 gia đình khác nhau, với 100 phụ nữ bình thường (nhóm chứng). Mức độ ảnh hưởng của các đột biến đối với chức năng của protein TUBB8 được xác định bằng phân tích in silico.

Kết quả: Xác định được 2 đột biến điểm dị hợp tử mới trên TUBB8 là c.535G>A (p.V179M) và c.5G>T (p.R2M) trong 3/ 9 phụ nữ OMA. Tỉ lệ đột biến TUBB8 cao trong các phụ nữ OMA là 33,33%. Hai đột biến này đều là đột biến sai nghĩa (missense mutation) trên 2 amino acid thuộc vùng trình tự amino acid bảo tồn loài cao, được dự đoán bằng phân tích in silico sẽ tổn hại nhiều đến chức năng của protein TUBB8. Đột biến trên TUBB8 có tiềm năng ứng dụng xác định nguyên nhân gây OMA ở bệnh nhân hiếm muộn.

TRẦN HÀ LAN THANH  - Chuyên viên phôi học – IVFMD Phú Nhuận

Nguồn: Mutation analysis of the TUBB8 gene in nine infertile women with oocyte maturation arrest. Reproductive BioMedicine Online, 10.1016/j.rbmo.2017.05.017.