GIỚI THIỆU
“Microbiota” dùng để chỉ các vi sinh vật như vi khuẩn, nấm men và virus sống cộng sinh trong nhiều hệ cơ quan của cơ thể người, bao gồm ruột, da, phổi và khoang miệng. Hai thuật ngữ “microbiota” và “microbiome” thường dễ bị nhầm lẫn, nhưng chúng có sự khác biệt: “microbiota” là tập hợp các sinh vật sống, còn “microbiome” đề cập đến toàn bộ hệ gen của chúng.
Với sự phát triển của công nghệ giải trình tự thế hệ mới đã giúp chúng ta khám phá sâu hơn về thành phần của microbiota, đặc biệt là hệ vi sinh vật đường ruột - yếu tố then chốt trong việc duy trì sức khỏe tổng thể. Hệ vi sinh vật ruột đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa hệ miễn dịch, ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần, tiêu hóa, hấp thu, béo phì và các rối loạn chuyển hóa. Ngoài ra, các sản phẩm từ hệ vi sinh vật đường ruột còn có khả năng tác động đến nhiều cơ quan khác, bao gồm cả hệ sinh sản nam giới. Trong những năm gần đây, nhiều nghiên cứu đã phân tích thành phần của microbiota đường sinh dục nam và những thay đổi của nó trong các tình trạng liên quan đến vô sinh như nhiễm HPV hay viêm tuyến tiền liệt.

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Tổng quan tài liệu đã được thực hiện trên cơ sở dữ liệu PubMed đến tháng 12 năm 2023. Các từ khóa được sử dụng bao gồm: “microbiota and male infertility”, “microbiome and male infertility”, “microbiome and prostatitis” và “microbiome and semen”.  Sau khi loại bỏ các báo cáo trường hợp, các nghiên cứu không liên quan và các nghiên cứu không có bản thảo sẵn có, thu được 27 kết quả phù hợp cho đánh giá này.​
 
KẾT QUẢ
1. Microbiota trong tinh dịch và đường sinh dục nam
Các nghiên cứu trước đây cho rằng sự hiện diện của vi khuẩn trong tinh dịch chủ yếu do nhiễm trùng. Tuy nhiên, với sự phát triển của kỹ thuật 16S rRNA-Seq, các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng tinh dịch có thể sở hữu hệ vi sinh vật đặc trưng riêng. Lundy SD và cộng sự (2021) phát hiện hệ vi sinh vật trong tinh dịch và nước tiểu có sự tương đồng, nhưng khác biệt đáng kể với hệ vi sinh vật ruột. Các vi khuẩn thuộc nhóm Proteobacteria như Pseudomonas, Pseudoxanthomonas và Acidovorax xuất hiện với tỷ lệ cao trong tinh dịch, cho thấy có thể bắt nguồn từ tuyến tiền liệt, túi tinh hoặc tinh hoàn. Sau thắt ống dẫn tinh, Collinsella (Actinobacteria) và Staphylococcus (Firmicutes) giảm đáng kể, củng cố giả thuyết về hệ vi sinh vật riêng của tinh hoàn và mào tinh. Molina và cộng sự (2021) xác định Firmicutes và Bacteroidetes là hai nhóm chiếm ưu thế trong mô tinh hoàn, với Prevotella có mặt ở hơn 90% mẫu.
Tinh dịch là nơi tổng hợp các vi sinh vật từ toàn bộ đường sinh dục nam, chủ yếu gồm Firmicutes (50–59%), Proteobacteria (19–25%), Actinobacteria (8–10%), và Bacteroidetes (5%). Các loài đặc trưng bao gồm Blautia, Clostridium (nhiều nhóm), Collinsella, Prevotella, Prolixibacter, và Robinsoniella. Vai trò cụ thể của các vi sinh vật này vẫn đang được nghiên cứu, đặc biệt liên quan đến điều hòa miễn dịch và phản ứng viêm.
 
2. Microbiota và chất lượng tinh dịch
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự thay đổi trong microbiota có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tinh dịch. Cụ thể, sự gia tăng của Prevotella trong tinh dịch có liên quan đến giảm số lượng tinh trùng và có mối quan hệ thuận với chỉ số BMI, cho thấy vai trò của vi khuẩn này trong vô sinh liên quan đến béo phì. Hơn nữa, tinh dịch của bệnh nhân vô sinh thường chứa nhiều Pseudomonas spp., đặc biệt là Pseudomonas fluorescens, và sự hiện diện của chúng liên quan đến giảm số lượng tinh trùng di động. Không chỉ Pseudomonas, các vi khuẩn khác như Ruegeria và Donghicola cũng chiếm ưu thế trong tinh dịch của bệnh nhân vô tinh không do tắc (non-obstructive azoospermia - NOA), kèm theo sự giảm sút của Lactobacilli – yếu tố có liên quan đến giảm chất lượng tinh dịch. Trong khi đó, các mẫu tinh dịch khỏe mạnh thường có sự hiện diện vượt trội của Lactobacillus spp., đặc biệt là Lactobacillus crispatus (liên quan đến hình thái tinh trùng tốt). Ngược lại, sự gia tăng của Lactobacillus iners lại đi kèm với sự giảm nồng độ tinh trùng.
 
Tóm lại, sự mất cân bằng microbiota – như gia tăng Prevotella hoặc Pseudomonas, giảm Lactobacillus – có mối liên hệ chặt chẽ với các vấn đề về tinh trùng và vô sinh nam, đặc biệt là trong các trường hợp vô căn.
 
3. Leukocytospermia, viêm tuyến tiền liệt và Microbiota
Viêm tuyến tiền liệt có thể bao gồm các dạng nhiễm trùng và không nhiễm trùng, trong đó hội chứng viêm tuyến tiền liệt mãn tính/đau vùng chậu mãn tính (chronic prostatitis/chronic pelvic pain syndrome - CP/CPPS) có ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và vô sinh nam. Chẩn đoán CP/CPPS gặp khó khăn vì bệnh nhân có ít hoặc không có triệu chứng rõ rệt. Nghiên cứu gần đây cho thấy sự thay đổi microbiota tinh dịch ở bệnh nhân viêm tuyến tiền liệt, với sự giảm Lactobacilli và tăng Proteobacteria. Yao và cộng sự (2022) nhận thấy bệnh nhân có leukocytospermia có sự thay đổi microbiota, với giảm Lactobacilli và tăng Streptococcus spp.. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc bổ sung Lactobacilli có thể giảm ROS trong tinh dịch và cải thiện khả năng di động của tinh trùng.​ Mặc dù đã có những thử nghiệm sử dụng probiotic để điều chỉnh microbiota, nhưng cần thêm nghiên cứu để hiểu rõ tác động của probiotic lên microbiota tinh dịch và chất lượng tinh trùng ở các bệnh nhân trên.
 
4. Microbiota và nhiễm HPV
Nhiễm virus HPV là bệnh lây truyền qua đường tình dục phổ biến nhất, ảnh hưởng đến cả nam và nữ. Gần đây, việc phát hiện HPV trong tinh dịch đã thu hút sự chú ý khi các nghiên cứu cho thấy nhiễm HPV có thể làm giảm khả năng di động và hình thái tinh trùng, đồng thời làm tăng phân mảnh DNA, ảnh hưởng xấu đến khả năng thụ thai và kết quả hỗ trợ sinh sản (ART).

Ở nữ giới, thay đổi microbiota cổ tử cung đã được chứng minh liên quan đến nhiễm HPV. Tuy nhiên, nghiên cứu trên nam giới còn hạn chế. Tuominen và cộng sự (2021) ghi nhận tinh dịch bệnh nhân nhiễm HPV có sự gia tăng Fusobacterium spp và các họ Streptococcaceae, Peptostreptococcaceae, Veillonellaceae, Moraxellaceae. Fusobacterium có khả năng xâm nhập biểu mô và thay đổi miễn dịch, gợi ý vai trò tiềm năng trong cơ chế nhiễm HPV ở nam giới. Từ đó cho thấy thay đổi microbiota, đặc biệt là sự gia tăng Fusobacterium spp., có thể góp phần vào nhiễm HPV ở nam giới, tuy nhiên cần thêm các nghiên cứu quy mô lớn để xác nhận.

KẾT LUẬN
Hệ vi sinh vật đường sinh dục nam đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe sinh sản. Sự mất cân bằng hoặc nhiễm trùng do các vi sinh vật có hại có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng tinh trùng và khả năng sinh sản. Các yếu tố môi trường như chế độ ăn uống, hút thuốc và tiếp xúc với hoá chất, nguồn ô nhiễm có thể ảnh hưởng đến microbiota ruột và đường sinh dục nam. Do đó, cần có thêm nghiên cứu để làm rõ tác động của chế độ ăn uống và lối sống đối với microbiota tinh dịch. Hơn nữa, việc nghiên cứu microbiota của cả hai vợ chồng có thể cung cấp cái nhìn toàn diện hơn về vai trò của microbiota trong sinh sản và mở ra cơ hội cho các phương pháp điều trị mới.
 
Nguồn: Grande, G., Graziani, A., De Toni, L., Garolla, A., & Ferlin, A. (2024). Male Tract Microbiota and Male Infertility. Cells, 13(15), 1275.