Đa số nam giới khi đi thử tinh dịch đồ nhận được kết quả “không có tinh trùng” rất lo sợ vì nghĩ rằng mình sẽ vĩnh viễn không thể có con. Trên thực tế, với các tiến bộ chẩn đoán và điều trị vô sinh nam hiện nay ở Việt Nam, đa số trường hợp vô tinh vẫn có thể có con của chính mình, thậm chí có nhiều con.

Không có tinh trùng, hay còn gọi vô tinh là thuật ngữ chuyên môn để mô tả các trường hợp không tìm thấy tinh trùng trong tinh dịch sau ít nhất hai lần xét nghiệm tinh dịch đồ, cách nhau ít nhất hai tuần. Không có tinh trùng có thể do cơ thể không sản xuất tinh trùng hay do tinh trùng vẫn sinh ra nhưng không đi ra được bên ngoài. Do đó, khi thử tinh dịch đồ đã cho kết quả vô tinh. Vấn đề ở đây là cần xác định cơ thể có sản xuất được tinh trùng không?

Khi khâu sản xuất trục trặc

Ở người, nơi sản xuất ra tinh trùng là hai tinh hoàn nằm trong bìu. Mục đích khám và chẩn đoán các trường hợp vô tinh là tìm xem nguyên nhân vì sao hai tinh hoàn không sản xuất tinh trùng hay tinh trùng vẫn sinh ra nhưng không ra được tinh dịch? Đây là câu hỏi quan trọng nhất để bác sĩ quyết định phương pháp điều trị và khả năng thành công.

Các thăm khám và xét nghiệm chủ yếu nhằm xác định khả năng sinh tinh trùng của tinh hoàn. Nếu hai tinh hoàn vẫn sinh tinh nhưng tinh trùng không ra được tinh dịch, bác sĩ phải làm tiểu phẫu để lấy tinh trùng và thực hiện kỹ thuật hỗ trợ sinh sản (thụ tinh trong ống nghiệm). Trong một số ít trường hợp, có thể thực hiện phẫu thuật phục hồi đường dẫn tinh hay phục hồi khả năng sinh tinh. Bác sĩ cũng có thể khám và cho làm một số việc như: xét nghiệm nội tiết, siêu âm, mổ thám sát, chọc hút mào tinh, sinh thiết tinh hoàn tìm tinh trùng, xét nghiệm di truyền… Sau khi thăm khám, chẩn đoán bác sĩ có thể biết các trường hợp không có tinh trùng thuộc nhóm nào trong ba nhóm sau:

Tinh trùng sinh ra bình thường nhưng không ra được bên ngoài, do: không có ống dẫn tinh hai bên bẩm sinhtắc đường dẫn tinh mắc phải (do nhiễm trùng, biến chứng sau mổ, sau chấn thương cơ quan sinh sản đường dẫn tinh bị tắc); xuất tinh ngược dòng (tinh trùng thay vì phóng tinh ra ngoài lại đi ngược vào bàng quang (nơi chứa nước tiểu). Tình trạng này có thể xảy ra ở những trường hợp biến chứng sau mổ ở vùng lân cận, chấn thương cột sống, bệnh tiểu đường... khi đó sẽ tìm thấy tinh trùng trong nước tiểu sau khi xuất tinh). (trường hợp này hai tinh hoàn vẫn sản xuất tinh trùng nhưng không có đường dẫn ra ngoài);

Tinh trùng sản xuất quá ít, không đủ tìm thấy trong tinh dịch, do: hai tinh hoàn suy giảm chức năng nặng và sản xuất rất ít tinh trùng. Tuy nhiên, khi sinh thiết tinh hoàn, có thể tìm thấy ít tinh trùng ở một số nơi trong tinh hoàn.

Tinh hoàn không sản xuất tinh trùng, do: suy tinh hoàn (đây là tình trạng các ống sinh tinh trong tinh hoàn không sản xuất được tinh trùng. Tình trạng này có thể do ở các ống sinh tinh không có loại tế bào để tạo tinh trùng hay quá trình sinh tinh bị gián đoạn nửa chừng, không sản xuất được tinh trùng trưởng thành. Trong đa số trường hợp, cả hai tinh hoàn teo nhỏ và không hoạt động. Các nguyên nhân này có thể liên quan đến di truyền hoặc teo tinh hoàn mắc phải); nguyên nhân nội tiết (bình thường, nội tiết từ tuyến yên (ở não) kích thích tinh hoàn sản xuất tinh trùng. Nếu không có hoặc không đủ nội tiết tuyến yên, tinh hoàn sẽ không sản xuất được tinh trùng. Đặc biệt, nếu nam giới sử dụng nội tiết tố nam (androgen) nhiều quá, cũng có thể làm tuyến yên không tiết nội tiết và tinh hoàn không sản xuất tinh trùng. Các trường hợp này có thể điều trị bằng thuốc để giúp tinh hoàn sản xuất tinh trùng); dãn tĩnh mạch thừng tinh (một số rất ít trường hợp dãn tĩnh mạch thừng tinh có thể gây vô tinh. Những trường hợp này sau mổ dãn tĩnh mạch thừng tinh, quá trình sinh tinh có thể hồi phục một phần).

“Không bột vẫn gột nên hồ…”

Trong sinh lý bình thường, cần ít nhất hàng chục triệu tinh trùng di động trong một lần xuất tinh để nam giới có khả năng có con tự nhiên. Tuy nhiên, với các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản hiện nay, nam giới có thể có con của chính mình chỉ với một ít tinh trùng tìm thấy trong tinh hoàn. Trong các nhóm nguyên nhân đã nêu trên, chỉ có những trường hợp suy tinh hoàn toàn là không thể có con của chính mình. Những trường hợp này cần phải xin tinh trùng ở ngân hàng tinh trùng để điều trị, nếu muốn có con. Đa số các trường hợp vô tinh còn lại đều có thể có con của chính mình nếu tìm được tinh trùng trong tinh hoàn, cho dù rất ít.

Phương pháp điều trị vô sinh cho các trường hợp không có tinh trùng hiệu quả nhất hiện nay là thực hiện các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản với tinh trùng lấy từ mào tinh hoặc tinh hoàn. Một số ít trường hợp có thể điều trị bằng nội tiết, nếu do thiếu nội tiết tuyến yên. Các trường hợp có thể điều trị bằng phẫu thuật như thông nối hay mổ dãn tĩnh mạch thừng tinh có khả năng thành công thấp, chỉ nên áp dụng cho những trường hợp người vợ trẻ tuổi, dễ có thai.

Gần đây, một số trung tâm ở Việt Nam đã có thể đông lạnh và lưu trữ tinh trùng lấy từ mào tinh và tinh hoàn. Theo đó, ngay khi chẩn đoán có tinh trùng trong mào tinh và tinh hoàn, các tinh trùng có thể được đông lạnh ngay. Sau này chúng có thể được sử dụng để làm thụ tinh trong ống nghiệm mà bệnh nhân không phải làm thủ thuật hay mổ lại để lấy tinh trùng. Tuy nhiên, để làm được điều này, bệnh nhân cần đến khám tại các trung tâm có khả năng trữ lạnh mô tinh hoàn và tinh trùng hút từ mào tinh.

Vai trò của người vợ

Có một điều quan trọng mà đa số bệnh nhân và nhiều bác sĩ không chú ý, cho dù nguyên nhân vô sinh chính trong các trường hợp vô tinh là do nam giới, nhưng sự thành công khi điều trị phụ thuộc rất lớn vào khả năng sinh sản của người vợ. Nếu người vợ lớn tuổi (trên 35 tuổi) hay có những nguyên nhân hiếm muộn khác, thì khả năng thành công khi điều trị sẽ giảm nhiều. Do vậy phải lưu ý đến các yếu tố thuộc về người vợ khi quyết định điều trị. Cần điều trị sớm và tích cực khi tuổi người vợ đã trên 30 tuổi hay có những nguyên nhân khác làm giảm khả năng có thai.

Với các tiến bộ hiện nay của y học ở Việt nam, đa số nam giới không có tinh trùng, khoảng 70%, vẫn có thể có con của chính mình với kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm. Một số ít trường hợp đặc biệt (khoảng 1 – 2%) có thể điều trị hồi phục bằng phẫu thuật và có thai tự nhiên. Tuy nhiên, chỉ nên áp dụng cho các trường hợp người vợ trẻ tuổi, có khả năng sinh sản tốt. Khám, chẩn đoán và điều trị càng sớm, khả năng thành công càng cao.

Nguồn: Báo Sài Gòn Tiếp Thị Online