Những tiến bộ về khoa học gần đây cho thấy xét nghiệm AMH là xét nghiệm chính xác nhất để đánh giá khả năng sinh sản của buồng trứng. Xét nghiệm mới này đóng vai trò rất quan trọng chẩn đoán và điều trị hiếm muộn, đặc biệt là trước khi thực hiện kích thích buồng trứng và thụ tinh trong ống nghiệm. Từ tháng 4/2011, trung tâm IVFAS (Bệnh viện An Sinh) và IVF Vạn Hạnh (Bệnh viện Vạn hạnh) đã đị đầu trong việc ứng dụng xét nghiệm quan trọng này trong chẩn đoán và điều trị.

AMH chỉ mới được triển khai rộng rãi trên thế giới trong vài năm trở lại đây. Trước đây, bệnh nhân ở Việt nam không có cơ hội tiếp cận với xét nghiệm quan trọng này. Để góp phần cho việc áp dụng nhanh các tiến bộ mới vào chẩn đoán và điều trị cho bệnh nhân ở Việt nam, từ cuối năm 2010, HOSREM đã vận động tích cực với các bên liên quan để xét nghiệm quan trọng này có thể được thực hiện ở TPHCM. Chi phí cho xét nghiệm AMH hiện nay ở Việt nam chưa đến 1/10 so với các nước trên thế giới.

AMH là gì?

AMH là từ viết tắt của Anti-Mullerian Hormone. AMH được tiết trực tiếp bởi các tế bào hạt của nang noãn buồng trứng và có liên quan trực tiếp với số lượng nang noãn nguyên thủy trong buồng trứng. AMH được sản xuất nhiều nhất ở nang tiền hốc (preantral) và có hốc nhỏ dưới 4mm (antral), nghĩa là những nang noãn còn non và đang phát triển ở buồng trứng. Do đó, nồng độ AMH cho biết số nang noãn non hiện có trong buồng trứng, hay còn gọi là dự trữ buồng trứng. Dự trữ buồng trứng càng tốt có nghĩa là khả năng sinh sản của buồng trứng càng cao và ngược lại.

Nồng độ AMH sẽ hằng định, không thay đổi theo chu kỳ kinh nên có thể thực hiện vào bất kỳ ngày nào của chu kỳ kinh. Đặc điểm này của AMH giúp việc xét nghiệm nội tiết đánh giá buồng trứng trở nên thuận tiện rất nhiều cho bệnh nhân. Trước đây, các xét nghiệm đánh giá chức năng buồng trứng (FSH, LH, E2) phải thực hiện vào đầu chu kỳ kinh (ngày 2-4).

Kết quả AMH bình thường là bao nhiêu?

Nồng độ AMH không thay đổi đáng kể trong suốt chu kỳ kinh và giảm dần theo tuổi. Ở phụ nữ khỏe mạnh và dưới 38 tuổi, nồng độ AMH bình thường nằm trong khoảng từ 2,0 – 6,8ng/ml (14,28 – 48,55 pmol/L). Ngoài ra, nồng độ AMH cao hơn giá trị trên cũng quan sát thấy ở những phụ nữ buồng trứng đa nang.

Hiện tại AMH được sử dụng để đánh giá dự trữ và đáp ứng buồng trứng trong khi thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm. Tiên lượng được những yếu tố này rất có lơi cho bệnh nhân. Phụ nữ có nồng độ AMH thấp thường là đáp ứng kém với thuốc kích thích buồng trứng và phải sử dụng rất nhiều thuốc để kích thích buồng trứng. Các nghiên cứu gần đây cho thấy nếu AMH nhỏ hơn 3, khả năng đáp ứng kém với thuốc khi kích thích buồng trứng làm thụ tinh trong ống nghiệm là rất cao và kết quả thành công bị ảnh hưởng rất nhiều. Ngược lại nếu AMH cao, khả năng bị hội chứng quá kích buồng trứng sẽ rất cao.

Xét nghiệm AMH so với FSH trước đây

Tiêu chuẩn cũ để đánh giá dự trữ buồng trứng là FSH cơ bản vào ngày 2-4 vòng kinh.

Tuy nhiên, việc đo nồng độ FSH có nhiều nhược điểm so với nồng độ AMH vì các lý do sau:

(1) Nồng độ FSH dao động và thay đổi và phụ thuộc vào ngày của vòng kinh nên kết quả không chính xác

(2) Phụ thuộc vào nồng độ estradiol (khi nồng độ estradiol cao sẽ ức chế nồng độ FSH)

(3) Nồng độ FSH sẽ thay đổi nếu bệnh nhân đang sử dụng thuốc ngừa thai

(4) FSH phải được thử vào ngày 2-4 của chu kỳ kinh

Do đó, hiện nay xét nghiệm AMH là yếu tố đánh giá chính xác nhất dự trữ buồng trứng và thuận tiện cho bệnh nhân. Hiện nay trên thế giới các chuyên gia điều trị hiếm muộn có khuynh hướng đánh giá dự trữ buồng trứng dựa vào AMH và đếm nang noãn thứ cấp hơn là dựa vào nồng độ FSH cơ bản (ngày 2-4).

AMH và khả năng có thai trong thụ tinh trong ống nghiệm

Phụ nữ có nồng độ AMH cao sẽ có xu hướng đáp ứng với kích thích buồng trứng tốt và số trứng chọc hút được nhiều hơn. Và trong thụ tinh trong ống nghiệm khi có được nhiều trứng thì tỷ lệ thành công sẽ cao hơn.

Nồng độ AMH thường không đánh giá được chất lượng trứng nhưng khi tiên lượng chọc hút được nhiều trứng thì chúng ta có khả năng chọn lưạ được phôi có chất lượng tốt để chuyển vào buồng tử cung cao hơn và khả năng có phôi dư trữ lạnh cũng nhiều hơn.

Đánh giá nồng độ AMH cũng rất có ích ở những phụ nữ muốn trì hoãn việc sinh con và lập kế hoạch cho việc có thai trong tương lai. Có rất nhiều phụ nữ hiện nay muốn trì hoãn việc sinh con để tập trung cho công việc và học hành. Khả năng sinh sản của người phụ nữ bắt đầu suy giảm sau 30 tuổi. Tuy nhiên, có một số trường hợp khả năng sinh sản của buồng trứng giảm sớm hơn và nhanh hơn, nếu không phát hiện ra điều này, phụ nữ có thể sẽ hối tiếc khi sau này nếu bắt đầu muốn có con khi khả năng sinh sản của buồng trứng đã giảm.

Hầu hết phụ nữ đều có khái niệm sai lầm về khả năng sinh sản khi cho rằng kinh nguyệt còn đều nghĩa là họ có đủ số lượng và chất lượng trứng để có thai. Tuy nhiên, điều này không phải luôn luôn đúng, buồng trứng khi suy giảm chỉ tiết ra một lượng nội tiết tố đủ để ra kinh, chứ chất lượng buồng trứng không đủ điều kiện để có thai. Đối với đa số phụ nữ, việc có thai sẽ trở nên rất khó khăn sau 35 tuổi. AMH có thể giúp đánh giá khả năng sinh sản của buồng trứng qua đó giúp tiên lượng được khả năng có con của phụ nữ.

Tóm lại

BS. Vũ Nhật Khang