CN. Nguyễn Hoàng Bảo Ngân – IVF Tâm Anh
 
Globozoospermia là một bất thường hiếm gặp về hình dạng tinh trùng, đặc trưng bởi tinh trùng đầu tròn không có acrosome, khiếm khuyết bộ khung tế bào quanh nhân và màng nhân bị phân tách. Cơ chế bệnh sinh chủ yếu liên quan đến quá trình hình thành acrosome và kéo dài đầu tinh trùng. Tỷ lệ mắc bệnh rất thấp, dưới 0,1%. Do thiếu acrosome, tinh trùng không thể xâm nhập vào màng trong suốt của noãn. Acrosome chứa enzyme chính là acrosin, khi được kích thích, acrosome giải phóng enzyme này vào màng trong suốt, chuyển zymogen thành β-acrosin, hỗ trợ phá vỡ màng.
Khi tinh trùng và noãn hợp nhất, kích thích dao động canxi nội bào, dẫn đến hoạt hóa noãn. Trong các phương pháp hỗ trợ hoạt hóa noãn (assisted oocyte activation - AOA), AOA hóa học bằng canxi ionophore là kỹ thuật phổ biến và hiệu quả nhất, giúp mô phỏng tín hiệu sinh học tự nhiên, hỗ trợ quá trình thụ tinh. Canxi ionophore A23187 làm tăng nồng độ canxi nội bào và hấp thu mức canxi tương tự từ môi trường nuôi cấy, giúp hoạt hóa noãn tối ưu. Nghiên cứu sử dụng canxi ionophore nhằm cải thiện tỷ lệ thụ tinh ở bệnh nhân globozoospermia, tối ưu hóa hiệu quả điều trị.
Trình bày trường hợp
Năm 2023, một cặp vợ chồng vô sinh nguyên phát 7 năm điều trị Hỗ trợ sinh sản (HTSS) ở Ấn Độ. Người vợ 29 tuổi và người chồng 32 tuổi. Người chồng được chẩn đoán mắc globozoospermia sau xét nghiệm tinh dịch đồ, với 97% tinh trùng đầu tròn. Họ từng thất bại với hai chu kỳ IUI và một chu kỳ IVF do không có noãn thụ tinh. Bệnh nhân nam có tiền sử hút thuốc và uống rượu 8 năm, nhưng cả hai không có bệnh lý nền hay tiền sử về bệnh tật hay vấn đề tâm lý. Xét nghiệm cho thấy các thông số tinh dịch, nội tiết tố và sức khỏe tổng thể của cả hai đều trong giới hạn bình thường.
Phân tích tinh dịch đồ ghi nhận globozoospermia với 97% tinh trùng đầu tròn. Người vợ được kích thích buồng trứng bằng phác đồ đối vận GnRH, thu được 14 noãn (1 noãn GV, 1 noãn MI, 11 noãn MII). Tinh trùng được chuẩn bị bằng phương pháp bơi lên. Sau lọc rửa, mẫu tinh trùng có mật độ 29 triệu/ml trong thể tích 1,8 ml với tổng di động 50%, di động tiến tới 30% và pH là 7,4, hình dạng tinh trùng đầu tròn toàn phần (95%). Các noãn được thực hiện ICSI. Phôi sau ICSI được ủ trong môi trường canxi ionophore để hỗ trợ hoạt hóa noãn. Kết quả là 11 noãn MII thụ tinh, tạo ra 3 phôi phân chia và 2 phôi nang (4AA, 3AA), các phôi còn lại chỉ ở giai đoạn 2 tiền nhân (2PN). Hai phôi nang được chuyển bằng phương pháp chuyển phôi tươi.
 
Bàn luận
ICSI là lựa chọn khả thi khi tinh trùng không thể xâm nhập vào noãn, nhưng tỷ lệ thụ tinh vẫn thấp. Nguyên nhân chính là sự thiếu hụt hoạt hóa noãn. Do đó, canxi ionophore được sử dụng sau ICSI nhằm tăng nồng độ canxi nội bào, giúp hoạt hóa noãn, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thụ tinh ở phôi.
Ở nam giới mắc globozoospermia, tinh trùng không tạo đủ dao động canxi khi tiêm vào noãn hoặc tạo ra dao động canxi với tần suất và biên độ thấp hơn cho thụ tinh. Với tiền sử vô sinh 7 năm và ICSI thất bại, việc bổ sung canxi ionophore sau ICSI giúp cải thiện đáng kể tỷ lệ thụ tinh so với ICSI trước đó không có hỗ trợ canxi. Mặc dù canxi ionophore giúp tăng tỷ lệ thụ tinh và hỗ trợ phát triển phôi, cần lưu ý yếu tố môi trường ban đầu có thể ảnh hưởng đến phôi, gây bất thường nhiễm sắc thể hoặc cản trở sự tăng trưởng.
 
Kết luận
AOA bằng canxi ionophore cải thiện tỷ lệ thụ tinh và chất lượng phôi ở nam giới globozoospermia, cho thấy ICSI kết hợp AOA giúp phôi phát triển thành công và dẫn đến mang thai. Canxi ionophore sau ICSI là phương pháp HTSS hiệu quả cho trường hợp globozoospermia, nhưng cần thêm nghiên cứu để xác nhận hiệu quả và lợi ích lâu dài.
 
Nguồn: Thapa, P., Bawaskar, P. A., Badge, A., Pareek, C., & Kalbande, A. (2024). Successful Fertilization in a Case of Globozoospermia Through Assisted Oocyte Activation With Calcium Ionophores: A Case Report. Cureus, 16(5), e61065. https://doi.org/10.7759/cureus.61065

Từ khóa: thụ tinh trong ống nghiệm, hỗ trợ hoạt hóa noãn, canxi ionophore, tiêm tinh trùng vào bào tương noãn, vô sinh