ThS. Lê Thị Bích Phượng- Chuyên viên phôi học- IVFMD Phú Nhuận

Từ năm 2011 cho đến nay, hệ thống nuôi cấy và theo dõi phôi liên tục (time-lapse) đã được phát triển và sử dụng rộng rãi trong việc theo dõi các hoạt động phân chia của phôi tiền làm tổ cũng như hỗ trợ lựa chọn phôi chuyển cho bệnh nhân trên toàn thế giới. Số lượng nghiên cứu đánh giá tiềm năng phát triển và làm tổ của phôi dựa trên các thông số động học hình thái ngày càng nhiều. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều bất cập trong việc áp dụng kết quả của các nghiên cứu này vào thực hành thường quy tại các trung tâm IVF, do quần thể bệnh nhân tham gia nghiên cứu, môi trường nuôi cấy phôi, quy trình và phác đồ IVF tại mỗi trung tâm khác nhau. Vì vậy cho đến nay, vẫn chưa có đủ chứng cứ mạnh về hiệu quả của hệ thống time-lapse so với với hệ thống nuôi cấy phôi truyền thống trong việc nuôi cấy và lựa chọn phôi. Dù vẫn còn nhiều bất cập, nhưng hệ thống time-lapse vẫn được ứng dụng rộng rãi trong nghiên cứu và thực hành lâm sàng. Gần đây, những nghiên cứu đánh giá về mối tương quan giữa các thông số động học hình thái với những thay đổi ở cấp độ tế bào và dưới tế bào thu hút được nhiều sự quan tâm của các nhóm nghiên cứu trên toàn thế giới. McCoy RC và cộng sự (2018) đã báo cáo rằng hiện tượng phân chia trực tiếp từ hợp tử thành 3 phôi bào là biểu hiện hình thái của sự phân chia nguyên phân bởi thoi vô sắc 3 cực. Tương tự như vậy, Lagalla C và cộng sự (2017) đã báo cáo rằng việc loại bỏ các phôi bào trong quá trình nén của phôi dâu có thể liên quan đến việc loại trừ các tế bào mang bất thường nhiễm sắc thể ra khỏi phôi. Cùng mối quan tâm trên, Giovanni Coticchio và cộng sự (2021) đã thực hiện nghiên cứu này với mục đích đánh giá xem liệu rằng các thông số động học hình thái có tương quan với sự hiện diện của các phân tử (miR-20a, miR-30c, và sHLA- G) có vai trò điều hoà quá trình phát triển và làm tổ của phôi hay không. Trong đó, miR- 20a/ miR- 30c có vai trò điều hoà các chức năng có liên quan đến sự phát triển của phôi và sự hiện diện của các miRNA này là dấu hiệu cho khả năng làm tổ của phôi. sHLA- G có vai trò trong việc điều chỉnh phản ứng miễn dịch của mẹ trong quá trình làm tổ của phôi, một số nghiên cứu cho thấy rằng sự hiện diện của sHLA-G trong môi trường nuôi cấy phôi tương quan thuận với chất lượng phôi và tỉ lệ thai.
 
Nghiên cứu trên 46 bệnh nhân thực hiện IVF/ ICSI từ tháng 10/2016 đến tháng 5/2018. Tiêu chuẩn nhận chính của nghiên cứu là những chu kỳ có ít nhất 4 noãn thụ tinh bình thường. Hình thái phôi ngày 3 được đánh giá vào khoảng 64-72 giờ sau thụ tinh và điểm Eeva được đánh giá dựa trên các hình ảnh kỹ thuật số thu được. Nghiên cứu sử dụng hệ thống Eeva time- lapse để ghi nhận dữ liệu về các thông số động học phôi và xếp loại phôi dựa trên điểm số động học (Từ 1-5 điểm, tương ứng với cơ hội phát triển thành phôi nang giảm dần). Các điểm xếp loại này sẽ được sử dụng để so sánh với mức độ biểu hiện của các phân tử trong môi trường nuôi cấy phôi. Đến giai đoạn phôi ngày 5, các giọt môi trường nuôi cấy có phôi phát triển thành phôi nang sẽ được thu nhận. 25 l môi trường nuôi cấy được thu nhận để phân lập miRNA, phiên mã ngược và khuếch đại tín hiệu. 10 l được thu nhận để phân tích sHLA-G.
 
Độ tuổi trung bình của các bệnh nhân tham gia nghiên cứu là 36 tuổi với trung bình số lượng noãn thu nhận, ICSI và thụ tinh tương ứng là 10,7 noãn; 9,5 noãn và 7 noãn. Có tổng cộng 172 mẫu môi trường nuôi cấy phôi nang được thu nhận. Trong đó, thực tế chỉ có 136 mẫu được sử dụng để phân tích miR- 20a/ miR- 30c và 141 mẫu được sử dụng để phân tích biểu hiện của sHLA-G.
 
Đánh giá mối tương quan giữa điểm Eeva và nồng độ miR- 20a trong môi trường nuôi cấy cho thấy nồng độ miR- 20a thấp dần khi điểm Eeva tăng lên tương ứng với tiềm năng phát triển của phôi nang giảm (R = − 0,209; N = 136; P = 0,016). Xu hướng ngược lại được quan sát thấy trong trường hợp miR-30c, nồng độ miR-30c cao lên khi điểm số Eeva tăng tương ứng với cơ hội phát triển thành phôi nang giảm (R = 0,248; N = 136; P = 0,004). So sánh biểu hiện miRNA giữa các điểm xếp loại Eeva cho thấy sự phân bố của hồ sơ biểu hiện miR- 20a không khác biệt đáng kể giữa các loại điểm Eeva. Trong khi đó, hồ sơ biểu hiện miR- 30c có sự khác nhau giữa các loại điểm Eeva. Nghiên cứu cho thấy, mức độ biểu hiện miR- 30c có sự khác biệt khi so sánh các cặp điểm 1- 5, 2- 5, và 4- 5 (p < 0,05).
 
Đối với mức độ biểu hiện của sHLA- G, kết quả nghiên cứu cho thấy có mối tương quan nghịch với điểm Eeva, tức là nồng độ sHLA- G giảm dần khi điểm Eeva tăng lên và xác suất phát triển thành phôi nang giảm (R = − 0,388; N = 141; P = 0,001). Sau khi đánh giá về mức độ biểu hiện của sHLA- G giữa các điểm xếp loại Eeva, kết quả nghiên cứu cho thấy sự phân bố sHLA-G không giống nhau giữa các loại điểm Eeva. Và kết quả so sánh chỉ ra rằng, sự khác biệt về nồng độ sHLA- G có ý nghĩa thống kê giữa nhóm 1 và 5 điểm (p = 0,01).
 
Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng các kiểu động học hình thái có tương quan đến các biểu hiện về khả năng phát triển và làm tổ của phôi. Dữ liệu nghiên cứu này cho thấy thuật toán về các thông số động học hình thái được sử dụng để dự đoán tiềm năng phát triển thành phôi nang cũng có thể được sử dụng để xác định hồ sơ tế bào và phân tử có chức năng quan trọng trong quá trình phát triển và làm tổ của phôi mà cụ thể trong nghiên cứu này là các phân tử miR-20a, miR-30c, và sHLA- G. Cuối cùng, nghiên cứu này cung cấp chứng cứ y văn cho thấy sử dụng các thuật toán về thông số động học phôi cho phép lựa chọn phôi tiềm năng hơn để chuyển cho bệnh nhân.
 
Nguồn: Giovanni Coticchio và cs., 2021. Embryo morphokinetic score is associated with biomarkers of developmental competence and implantation. Journal of Assisted Reproduction and Genetics. 10.1007/s10815-021-02162-9

Từ khóa: Điểm số động học hình thái phôi có liên quan với các dấu ấn sinh học cho tiềm năng phát triển và làm tổ của phôi